ЈП Пошта Србије

Beogradska šaka

Prva intenzivnija istraživanja na polju robotike u Srbiji počela su šezdesetih godina na Institutu Mihajlo Pupin, gde je začeta takozvana Beogradska škola robotike. Profesori ETF-a u Beogradu Rajko Tomović i Miodrag Rakić, započeli su 1963. pionirski rad na izradi veštačke šake. Iste godine, na Institutu su konstruisali model prve na svetu protetičke robotske šake sa eksternim napajanjem. Šaka je imala pet prstiju, mikroelektrično upravljanje i senzorsku povratnu spregu. Omogućavala je hvatanje predmeta savijenim i opruženim prstima. Ovaj model multifunkcionalne spoljašnje ručne proteze poznat je u svetu kao Beogradska šaka.

To je bila prva aktivna veštačka ruka nalik ruci čoveka, sa četiri prsta i palcem u veličini ljudske ruke. Na vrhovima prstiju bili su integrisani senzori pritiska, a šaka je bila povezana sa podlakticom zglobom koji je omogućavao pronaciju i supinaciju. Upravljanje je projektovano korišćenjem heuristike stečene pokušajima oponašanja ljudskog hvatanja, a upravljački algoritam je primenio princip prilagođavanja oblika ruke predmetu koji se hvata, i to tako što je maksimalno povećao dodirnu površinu između predmeta i ruke. Samopodešavanje oblika ruke je bilo moguće zbog primene inteligentne mehanike koja je savijala ili ispravljala sve prste i to koristeći samo jedan elektromotor. Кontroler je pokrenuo savijanje prstiju prateći voljnu komandu korisnika, a kad su vrhovi prstiju dodirnuli predmet mehanizam u šaci je nastavio savijanje pojedinih zglobova do trenutka izjednačenja pritisaka na vrhovima prstiju. Ova aktivnost se odvijala bez nadzora i aktivnosti korisnika veštačke ruke.

Samopodešavanje je omogućilo palmarni, lateralni i precizni hvat. Iako nije bila u upotrebi kao ortopedsko pomagalo, Beogradska šaka je značajna jer je tokom daljih istraživanja uticala na razvoj robotskih ruku u svetu. Razvijajući nove verzije, na poboljšanju njene adaptivnosti radio je tim inženjera iz Instituta. Rad na robotskoj šaci intenzivirao je aktivnosti u oblasti robotike u Institutu Mihajlo Pupin, pa je 1967. godine osnovana Laboratorija za robotiku, prva u Jugoistočnoj Evropi.

Stručna saradnja: Ivan Stanić, kustos Muzeja nauke i tehnike, Beograd i akademik prof. dr Dejan Popović, Srpska akademija nauka i umetnosti

Umetnička realizacija izdanja: mr Boban Savić, akademski slikar

Ljubomir Кlerić (1844 – 1910)

Ljubomir Кlerić (rođ. Julius Clery, Subotica 29.6.1844 – Beograd 21.1.1910), rudarski inženjer, geolog, naučnik, konstruktor, pronalazač, utemeljitelj srpske škole mehanike i mašinstva, univerzitetski profesor, član Srpskog učenog društa, Srpske kraljevske akademije (danas SANU), Mađarske akademije nauka, predlagač Nikole Tesle za člana Srpske kraljevske akademije, učesnik u Srpsko–turskim ratovima, ministar prosvete i privrede, državni savetnik, dekan Tehničkog fakulteta Velike škole u Beogradu, član Кomisije za formiranje Univerziteta u Beogradu itd.

Osnovno obrazovanje stekao u Subotici, gimnazijsko u Beogradu, a posle druge godine na Velikoj školi, upućen je na studije rudarskog inženjerstva u Frajberg. Tokom studija jedan semestar izučavao mašinstvo na Politehnici u Cirihu. Usavršavo se na Rudarskoj akademiji u Berlinu.

Svestrano i vrhunski obrazovan rudarski inženjer, velikan srpske nauke, Кlerić pripada stvaraocima koji u inženjerskoj nauci otvaraju i grade nove puteve. Njagovo naučno i stručno delo u rudarstvu, geologiji, mašinstvu, matematici, mehanici, telemetriji i analognom računarstvu to potvrđuje.

Istraživao je ležište žive i otvorio rudnik na Avali, istraživao stanja rudišta na Venčacu, Rudniku i Кosmaju, geološke uslove na trasi železničke pruge Ćuprija – Aleksinac, ležište gvožđa kod Orana u Africi. U ime Vlade Srbije, u Budimpešti je kontrolisao projekat i ispitivanja kvaliteta kamena za gradnju Savskog mosta.

Кonstruktor je mašine za bušenje tla, patrone za miniranje, podvodne mine, traktoriografa, telemetra, polarnog pantografa, instrumenta za crtanje linija drugog reda. Na Velikoj školi je biran za profesora za predmet Mehanika i nauka o mašinama, a podelom predmeta preuzeo je Teorijsku mehaniku. Osnovao je i dve katedre na Velikoj školi: za nacrtnu geometriju sa projektivnom geometrijom i grafostatikom i za građevinu na suvu i vodi.

Autor je brojnih naučnih radova i rasprava, udžbenika Teorijska mehanika (tri knjige, 1317 str.) i dve monografije: Sadašnji rezultati u kinematici i Traktoriograf. Za ratne zasluge odlikovan Medaljom za hrabrost i Takovskim krstom. Nosilac je Leopoldovog ordena Кraljevine Belgije.

Stručna saradnja: akademik prof. dr Slobodan Vujić, Rudarski institut Beograd.

Umetnička realizacija izdanja: mr Boban Savić, akademski slikar.

Tvrđava Golubac

Srednjovekovna tvrđava Golubac nalazi se na desnoj obali Dunava, na strateški izuzetno važnom mestu − stenovitom grebenu sa koga se mogao kontrolisati vodeni put kroz Đerdapsku klisuru. U pisanim izvorima prvi put se pominje 1335. godine, kada je bila u ugarskim rukama. Кao pogranično utvrđenje Golubac je imao veoma burnu istoriju i bio je u posedu Srba, Ugara i Turaka.

Tvrđavu čine tri odvojene celine, nastajale u dužem vremenskom periodu i u više građevinskih faza. Najstarija je manje srednjovekovno utvrđenje na vrhu stenovitog grebena, sa visokim kulama pravougaone osnove. U jednoj od njih nalazi se kapela prilagođena pravoslavnom bogosluženju, zbog čega se pretpostavlja da je utvrđenje podignuto u vreme srpske vlasti. Кrajem XIV, ili početkom XV veka tvrđava se spustila i na priobalni prostor. Tu je, smeštena na najbezbednijem mestu uz samu stenu, izgrađena palata iz čije se sale pružao pogled na Dunav. Radi obezbeđenja šireg prostora, u sledećoj fazi tvrđava je proširena na zapad dodatnim bedemima i kulama, ispred kojih je prokopan rov. Tako je dobijen spoljašnji odbrambeni sistem. Кao i stariji delovi utvrđenja, nove kule i bedemi su bili izgrađeni za borbu hladnim oružjem. U poslednjoj značanoj graditeljskoj fazi, krajem XV veka nakon što su Golubac zaposeli Turci, kule spoljnog utvrđenja su obzidane. To im je dalo novu zaobljenu, ili poligonalnu formu. Ova ojačanja su izvedena da bi se povećala otpornost kula na vatreno oružje. Tada je podignuta i niska poligonalna kula, isturena ka Dunavu, u kojoj su na dve etaže bili smešteni topovi, te je tako tvrđava prilagođena novom načinu ratovanja.

Zapadno od utvrđenja nalazilo se naselje u kome se, sudeći po likovnim izvorima, nalazila crkva. U vreme turske vlasti, u predgrađu su podignuti džamija i hamam.

Stručna saradnja: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture – Beograd;

Turistička organizacija Golubac

Grafička obrada izdanja: Anamari Banjac, akademski slikar

Prvi poštanski žig u Srbiji

Prvi korak u cilju uspostavljanja poštanske službe je bio ukaz Kneza Miloša 1835, kojim je Jakov Jakšić postao nadziratelj svih pošta u Srbiji, sa zadatkom da organizuje i uredi pošte, kao i da njima upravlja. Rad pošte je bio u okviru Popečiteljstva unutrašnjih dela. Praktično uspostavljanje javnog poštanskog saobraćaja nastalo je bez odgovarajućeg zakonskog pravnog akta, korišćenjem postojeće menzulansko-glasničke mreže.

Redovan javni poštanski saobraćaj u Srbiji je zvanično počeo otvaranjem prve pošte u Beogradu, 25. maja 1840. (po julijanskom kalendaru). Upravo je toga dana na pismu prvi put upotrebljen žig u funkciji poštanskog saobraćaja u Srbiji – ravan žig Beograd u pravougaonom okviru, crne boje, tzv „uokvireni Beograd”. Ovaj žig je korišćen samo ovog dana, da bi već 29. maja 1840. bio u upotrebi drugi žig, bez pravougaonog okvira.

Popečiteljstvo unutrašnjih dela je istog dana pismom obavestilo ruski, austrijski i francuski konzulat da je u Beogradu „pošta ustrojena”. Sličnu vest su objavile i „Novine serbske” 1. juna 1840. Navedeno je da je otprema pisama ka unutrašnjosti predviđena dva puta nedeljno: sredom i subotom. Posebno je naglašeno da će pošta primati sva pisma, kako zvanična tako i privatna. Pošta je bila smeštena u zdanju na Kalemegdanu, u kome se nalazila praviteljstvujuća menzulana – prostor preko puta današnje Biblioteke grada Beograda, gde se nalazi zgrada Fakulteta likovnih umetnosti.

Ubrzo su otvorene i pošte u Kragujevcu, Valjevu, Loznici, Šapcu, Požarevcu... S obzirom na to da je žig „uokvireni Beograd” prvi žig koji je upotrebljen u poštanskom sistemu Kneževine Srbije, kao i na okolnost da je bio u upotrebi samo 25. maja 1840, njegov značaj prevazilazi okvire srpske filatelije.

Stručna saradnja: mr Vladimir Milić, dipl. inž. el.

Umetnička obrada izdanja: Marija Vlahović, akademski grafičar.

Obeležavanje Dana pobede nad fašizmom, 9. maja, dana kapitulacije nacističke Nemačke u Drugom svetskom ratu, prilika je da se podsetimo na veliki doprinos koji je Srbija dala pobedi nad fašizmom i ogromne žrtve koje je u toj borbi podnela.

U čast žrtava u Drugom svetskom ratu od 2007. godine organizuje se manifestacija Besmrtni puk - šetnja u kojoj potomci boraca nose fotografije predaka kao znak zahvalnosti i sećanja na slavne heroje koji su prolili krv za odbranu otadžbine i postali besmrtni. Manifestacija je značajna za očuvanje i prenošenje slobodarske tradicije na buduće naraštaje iz zemalja saveznica, učesnica borbe protiv fašizma.

Besmrtni puk je prvi put organizovan u ruskom gradu Tjumenu kada se šetalo pod sloganom Parada pobednika. Godine 2013. proširila se na 120 ruskih gradova, a godinu dana kasnije, žitelji pet stotina gradova u sedam zemalja sveta izašli su na ulice sa fotografijama svojih predaka, učesnika Drugog svetskog rata na strani antihitlerovske koalicije.

Od 2019. godine Besmrtni puk je državni događaj u Srbiji koji će se obeležavati svake godine na Dan pobede – 9. maja.

Dužnost Vlade Srbije i svih građana jeste da buduće generacije učimo o važnosti ovog datuma i potrebi negovanja tradicije i sećanja na heroje borbe za oslobođenje otadžbine u Drugom svetskom ratu.

Na inicijativu predsednika Republike Aleksandra Vučića, u čast obeležavanja 75 godina od pobede u Drugom svetskom ratu, Pošta Srbije izdaje prigodnu poštansku marku i prigodan koverat prvog dana.

Stručna saradnja: Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja.

Za stvaranje moderne srpske države i očuvanje njene nezavisnosti, od posebnog značaja bilo je ustanovljavanje vojske, koje je započelo osnivanjem Garde, na Đurđevdan 1830. godine, po odluci vrhovnog kneza Srbije Miloša Obrenovića. U tadašnjem prestonom gradu Požarevcu, tim činom je potvrđeno „očuvanje prava na oružje“, koje je izboreno srpskim ustaničkim bojevima protiv Turaka. Zato Miloševa Garda, kao prva jedinica srpske vojske, simbolično naznačava i postojanje srpske države. Obeležavajući ove godine 190. godišnjicu svoga postojanja, današnja Garda je izraz tog kontinuiteta, i kao profesionalni vojnički sastav višestruko doprinosi da se Vojsci Srbije kao instituciji države najviše veruje.

Garda je bila upečatljiv vojnički i državni simbol na krunisanju kralja Petra Prvog Karađorđevića, 1904. godine, a tokom I svetskog rata njegova neposredna zaštita i moralni uzor srpskog vojnika. Jedva oporavljeni, gardisti su uključeni u odlučujuće operacije u proboju Solunskog fronta i svojim borbenim držanjem bili uzor svakom srpskom vojniku.

Tokom II svetskog rata deo oficira Garde pridružio se pokretu Jugoslovenske vojske u otadžbini, a drugi Narodnooslobodilačkim partizanskim odredima. Potom je od pratećih jedinica Vrhovnog štaba NOVJ obrazovana Garda JNA, koja je, tokom vremena, transformišući se u skladu sa zahtevima i potrebama nove države, od 1948. imala i mornaričke odrede na Jadranu i Dunavu, kada je dostigla i svoju najveću brojnost. Deleći sudbinu naroda i države, i Garda se preoblikovala i transformisala, pa je tako, u novembru 2006. godine, dotadašnja Gardijska brigada preformirana u Gardu Vojske Srbije.

Jedan od karakterističnih simbola Garde je i njen reprezentativni vojni orkestar, koji postoji još od 1831. godine. Danas je to i svojevrsna ustanova kulture, čiji je prepoznatljiv simbol veličanstveni „Marš na Drinu“, koji je komponovao načelnik orkestra Kraljeve Garde Stanislav Binički.

Motiv na koverti: Konjički oficir Kraljeve garde u svečanoj uniformi, akvarel Žorža Skota iz 1929. (Fond Kraljevski Dvor).

Stručna saradnja: Garda Vojske Srbije.

Grafička obrada izdanja: Nadežda Skočajić, akademski grafičar.

Tokom istorije, svaka jaka i dobro organizovana država imala je razvijenu mrežu za komunikacije i transport. Otomanska imperija, u čijem sastavu je bila Srbija, imala je mrežu koju su činili tatari – jahači, sa velikim brojem konja, menzulana, hanova i karavansaraja.

Pored tatara, državne objave i naredbe, od 17. veka, prenosili su i pešaci – sahije, posebno na kraćim udaljenostima i na onim terenima koji su mogli brže da se pređu peške, nego na konjima. Sahije su bili izdržljivi, vižljasti ljudi, opremljeni naoružanjem, obučeni u praktičnu odeću, a kao znak raspoznavanja, nosili su praporce, ispod levog kolena. Njima su najavljivali ulazak u naseljeno mesto, a zvončići su im pomagali i da održe određeni ritam pešačenja.

Vremenom su počeli da prenose i privatna pisma i manje pakete, za određenu nadoknadu, a u mesta u koja su dolazili, prenosili su i vesti – abere o skorašnjim događajima, vašarima, cenama, zarazama, svemu onome što je bilo bitno za svakodnevnicu ljudi toga doba.

Posle Drugog srpskog ustanka, kada je bilo potrebno da se vesti prenesu pešice, brzo – štafetno i na kraćim relacijama, knez Miloš je koristio svoje tatare. Tatari, sahije, a kasnije i poštari koji su putovali na kočijama, koristili su dobro razvijenu i uhodanu menzulansku mrežu na četiri glavna putna pravca (Beograd – Radujevac, Beograd – Aleksinac, Beograd – Mokra Gora i Beograd – Loznica). Ova mreža bila je organizovana na Savi i Dunavu, a skele i čamci, a kasnije i brodovi, činili su važnu kariku u brzom i sigurnom prenosu pošte.

Stručna saradnja: Ljiljana Đorđević, viši kustos, PTT muzej, Beograd.

Umetnička obrada izdanja: mr Boban Savić, akademski slikar.

Biljke su jedan od najvažnijih faktora za opstanak života na zemlji. Kao izvor kiseonika, sirovina i hrane za ljude i živi svet, ali i sredina za skrivanje, razmnožavanje i razviće mnogih životinjskih vrsta, biljke predstavljaju neizostavan deo, kako vodenih, tako i kopnenih ekosistema.

Zdravlje biljaka je pod konstantnim uticajem mnogih biotičkih i abiotičkih faktora, sa rastućim negativnim trendom. Značajan deo negativnih uticaja su prirodnog porekla (bolesti, štetočine, prirodne katastrofe), međutim zdravlje biljaka je najviše narušeno pod antropogenim uticajem. Intenzivna međunarodna trgovina i transport biljaka i biljnih proizvoda, uz kretanje ljudi, višestruko su doprineli globalnom širenju postojećih, kao i introdukciji novih bolesti i štetočina. Mnogi od ovih štetnih organizama su invazivne prirode i dovode do epidemijskih pojava i katastrofalnih gubitaka po zdravlje bilja na širem području, u relativno kratkom vremenskom periodu. Uz to, klimatske promene su značajno ugrozile zdravlje i diverzitet biljnog sveta, narušavajući mnoge prirodne ekosisteme, ali i smanjujući prinose i nanoseći velike štete proizvodnji hrane. To je od naročitog značaja za zemlje u razvoju i tzv. zemlje trećeg sveta, koje su suočene sa problemom siromaštva i gladi.

Zaštita zdravlja biljaka je glavni preduslov za sigurnu budućnost na planeti. S aspekta zdrave životne sredine i očuvanja biodiverziteta, neophodno je osvestiti ljude o široj primeni neinvazivnih ekoloških metoda očuvanja zdravlja biljaka. S ekonomskog i društvenog aspekta, zaštita zdravlja biljaka kroz održivu poljoprivrednu proizvodnju će obezbediti osnovne izvore hrane, ali i doprineti suzbijanju siromaštva i unapređenju kvaliteta životnog standarda, kroz razvijanje lokalne i regionalne ekonomije i tržišta.

Stručna saradnja: dr Milana Mitrović, naučni savetnik, Institut za zaštitu bilja i životnu sredinu.

Umetnička realizacija izdanja: Nadežda Skočajić, akademski grafičar.

100 godina Sportskog društva „RADNIČKI”

Sportsko društvo „Radnički” osnovano je 20. aprila 1920. godine kao Beogradski radnički sport klub – BRSK. Do Drugog svetskog rata i tokom rata imao je važnu revolucionarnu ulogu. U njegovim redovima su bila i četvorica od legendarnih Sedam sekretara SKOJ-a, stradalih u vreme Obznane, a još trojica pre toga. Iz njegovih redova poteklo je deset boraca Španskog građanskog rata i 18 narodnih heroja. U antifašističkoj borbi tokom Drugog svetskog rata, stradalo je 117 članova „Radničkog”.

Matica sportskog društva je bio fudbalski klub, kom su se prvo pridružile hazenašice (preteča ženskog rukometa), pa rvači, bokseri, šahisti i važna kulturno-prosvetna sekcija. Većina članova sportskog društva rat provodi u partizanima i ilegalnom pokretu.

Nakon rata, „Radnički” je prvo sportsko društvo koje obnavlja rad, neposredno po oslobođenju Beograda, u novembru 1944. Uz predratne klubove dolaze i košarkaši, planinari, rukometaši, odbojkaši, ragbisti, kuglaši, džudisti, kasnije i karatisti, gimnastičarke, atletičari, strelci, kik-bokseri. U svim tim sportovima, „Radnički” ima velikih uspeha. Njegovi pojedini klubovi osvojili su 40 ekipnih titula prvaka države. Najveće uspehe ostvaruje ženska rukometna ekipa koja po tri puta osvaja Kup evropskih šampionki i Kup pobednika kupova Evrope. Sportisti „Radničkog” osvojili su 14 olimpijskih medalja, 32 na svetskim i 42 na evropskim prvenstvima. „Radnički” je bio i ostao rasadnik iz koga su potekli najuspešniji treneri i sportski radnici, ali i škola života kroz koju su, negujući duh „Romantičara sa Crvenog krsta”, mnogi uz sport završavali fakultete, doktorirali i postajali univerzitetski profesori.

Sportsko društvo „Radnički” je 1975. odlikovano Ordenom zasluga za narod sa srebrnim zracima, 1979. godine Ordenom bratstva i jedinstva sa srebrnim vencem, Ordenom Nemanje 2000. godine, a 15.02.2020. odlikovano je Sretenjskim ordenom prvog stepena.

75 godina Jugoslovenskog SPORTSKOG DRUŠTVA „PARTIZAN“

Jugoslovensko sportsko društvo „Partizan” osnovali su pobednici nad fašizmom – partizani, po ugledu na srodne sportske uzore u drugim zemljama. Na prvom posleratnom svearmijskom prvenstvu, leta 1945. godine, rođena je ideja da se, pod okriljem Armije, najpre formira fudbalski klub. Nedugo zatim, 4. oktobra iste godine, pri današnjem Domu Vojske u Beogradu osnovan je „Partizan”, kao Fiskulturno društvo Centralnog doma Jugoslovenske armije.

U okviru Društva formirane su fudbalska, košarkaška, atletska, odbojkaška i šahovska sekcija koje su, vremenom, pridruživanjem novih sportskih grana prerastale u klubove, kojih Partizanova porodica danas broji 24.

Ostalo je zabeleženo da su prvi nastup imali fudbaleri, 6. oktobra 1945. godine, na utakmici protiv selekcije Zemuna, u kojoj je „Partizan” pobedio 4:2.

Godine 1953. „Partizan” prestaje da bude organizaciono vezan za Armiju i postaje civilno sportsko udruženje. Rezultati Partizanovih sportista neprestano nadmašuju i najsmelije snove njegovih osnivača. Brojne titule klupskih prvaka Evrope, olimpijske medalje, svetska i evropska odličja, naslovi ekipnih i pojedinačnih prvaka države i osvajača kupova, čine u svetu JSD „Partizan” jednim od najuspešnijih sportskih društava.

Pobedničkom energijom i emocijama usmerenim ka dostizanju najviših sportskih ciljeva, generacije Partizanovaca 75 godina pronose slavu osnivačkih crveno–plavih, današnjih crno–belih boja, kao i Jugoslavije i Srbije, na ponos svih koji njegovo ime u srcu nose i vole.

75 godina Sportskog društva „CRVENA ZVEZDA”

Sportsko društvo „Crvena zvezda” osnovano je 4. marta 1945. godine i od tadašnjih osam sekcija (fudbal, košarka, atletika, odbojka, plivanje, veslanje, stoni tenis, šah) danas se razvilo u izuzetnu sportsku porodicu od 36 klubova (fudbalski, košarkaški, odbojkaški, vaterpolo, džudo, rukometni, atletski, teniski, veslački, ženski košar-kaški, streljački, mačevalački, stonoteniski, hokejaški, plivački, šahovski, ženski vaterpolo, bokserski, Crvena zvezda Ginis, kik boks, karate, biciklistički, kuglaški, auto i karting, bridž, tekvondo, ragbi liga, beogradski ragbi, klub dizača tegova, bodi bilding, ženski rukometni, klub malog fudbala, skijaški, ženski fudbalski, rvački i golf). Sportsko društvo „Crvena zvezda” u pravom smislu te reči danas predstavlja jedan od najpoznatijih sportskih brendova, cenjeno i prepoznatljivo ime u svetu sporta. Od svog osnivanja „Crvenu zvezdu” je pratio kult velike sportske porodice sa harizmom i uspešnim rezultatima. Sportisti i klubovi SD „Crvena zvezda” su u prethodnih 75 godina predstavljali pravi primer dobre i skladne organizacije sa najvećim brojem navijača u ovom delu Evrope.

Klubovi SD „Crvena zvezda” su, od osnivanja do januara 2020. godine, osvojili 714 trofeja. Bili su 482 puta šampioni države, 200 puta pobednici Nacionalnog kupa, osvojili su 8 titula šampiona Evrope, 12 titula šampiona u Evropskim takmičenjima, 3 titule šampiona sveta i 9 titula Nacionalnog Super kupa.

Uspesi sa kojima se ponosimo su titule prvaka Sveta i Evrope u fudbalu 1991. godine, titula šampiona Evrope košarkašica 1979. godine, pehar Kupa pobednika kupova košarkaša 1974. godine, titula šampiona Evrope vaterpolista 2013. godine, titula šampiona Evrope atletičara 1989. godine, kao i nebrojeni uspesi i medalje naših Jasne Šekarić, Nemanje Majdova, Nenada Stekića, Zorana Manojlovića, Dragana Jovanovića, Diane Dabetić...

Stručna saradnja: SD „Radnički”, JSD „Partizan” i SD „Crvena zvezda”.

Grafička realizacija izdanja: Jakša Vlahović, akademski grafičar.

Radio Studio B je 1. aprila 1970. godine osnovala grupa novinara dnevnog lista „Borba”, kao prvu stanicu izvan sistema državnih elektronskih medija. Emitovanje programa počelo je tačno u 13 časova. Uređivačka politika je bila potpuno revolucionarna za to vreme – gradski radio sa mnogo muzike i maksimalno tri minuta govora između dve muzičke numere. Novinari i voditelji u studio su uneli „semafor” koji je uključivao „crveno” svaka tri minuta. Niko, čak ni najugledniji gosti poput gradonačelnika Beograda, nije mogao da govori duže od tri minuta odjednom.

Već 1971. godine pokrenut je i Drugi program na srednjim talasima i to prevashodno muzički, sa vestima na svaki sat. Кasnije je po-krenut i Treći program, sa isključivo klasičnom muzikom, a osno-vani su i produkcija gramofonskih ploča i produkcija TV reklama. Кao osnivači, ostaće upamćeni Dragan Marković, novinar dnevnika „Borba”, Slobodan Glumac, direktor dnevnika „Borba” i Nebojša – Bata Tomašević, direktor „Jugoslovenske revije”.

Studio B je 28. marta 1990. pokušao da emituje i TV program, ali su vlasti, nezadovoljne uređivačkom politikom, isključile predajnik. Ipak, prva nezavisna TV stanica na Balkanu počela je da radi već nekoliko meseci kasnije, u novembru 1990. godine. Ostalo je istorija.

Stručna saradnja: Studio B

Grafička realizacija izdanja: Marija Vlahović, akademski grafičar

Predeo izuzetnih odlika „Kulturni predeo Tršić – Tronoša”

Prostire se na teritoriji od 1802,57 ha. Prirodne vrednosti područja čine očuvani kompleksi autohtonih sladunovo–cerovih i drugih šuma dok je, od ukupno 145 vrsta biljaka i životinja, 83 zaštićeno, a 62 pripadaju kategoriji strogo zaštićenih.

Priobalni pojas vodotokova je stanište vodozemaca i gmizavaca sa 11 zaštićenih vrsta. Od faune ptica izdvaja se prisustvo srednjeg detlića (Dendrocopos medius), rusog svračka (Lanius collurio) i vinogradarske strnadice (Emberiza hortulana), kao vrsta od međunarodnog značaja. U fauni sisara zabeleženo je 52 vrste, a fauna slepih miševa predstavljena je sa 18 strogo zaštićenih vrsta. Na osnovu studije zaštite Zavoda za zaštitu prirode Srbije za područje „Kulturni predeo Tršić – Tronoša”, Vlada Republike Srbije donela je 2019. Uredbu o proglašenju Predela izuzetnih odlika „Kulturni predeo Tršić – Tronoša”, kako bi se očuvala nepokretna kulturna dobra, prirodne vrednosti, specifična konfiguracija terena i regionalna različitost karaktera predela, a zbog jedinstvenog spoja prirodnih i stvorenih vrednosti.

Dragan Cvijić, prostorni planer, Zavod za zaštitu prirode Srbije

Predeo izuzetnih odlika „Vardenik – Strešer”

Nalazi se u jugoistočnoj Srbiji, u okviru područja Vlasine i Krajišta, najvećim delom obuhvata planinu Vardenik sa najvišim vrhom Veliki Strešer (1876 m). Reljef planine Vardenik nastao je u dugom vremenskom razdoblju pod uticajem složenih geoloških i geomorfoloških procesa. Floru područja odlikuje velika biološka raznovrsnost sa ukupno 414 biljnih vrsta. Ovaj mali prostor nastanjuje 12,3% ukupne flore Srbije, pri čemu 10% čine endemični taksoni. Područje karakteriše prisustvo 54 drvenaste i žbunaste vrste od kojih je osam u statusu „zaštićena vrsta”: mečja leska (Corylus colurna), breza (Betula pendula), kleka (Juniperus communis), divlja ruža (Rosa canina), sitnolisna lipa (Tilia cordata), beli glog (Crataegus monogyna), dren (Cornus mas) i klokočika (Staphylea pinnata). Ihtiofauna područja je zadržala visok nivo autohtonosti, a značajno je i prisustvo potočne pastrmke. Ovaj predeo je međunarodno značajno područje za biljke (IPA), međunarodno značajno područje za ptice (IBA) i odabrano područje za dnevne leptire (PBA).

mr Danko Jović, biolog i Ana Petković, inž. šumarstva, Zavod za zaštitu prirode Srbije.

Umetnička realizacija izdanja: Miroslav Nikolić.

Kruševac

Kruševac je grad izuzetno bogatog kulturno-istorijskog nasleđa. Istorija je u ovom gradu počela da se ispisuje davne 1371, kada je knez Lazar sagradio Kruševac, odabravši ga za svoju prestonicu.

U okviru kompleksa Lazarevog grada, nalazi se crkva Lazarica, koju je knez Lazar posvetio Arhiđakonu i Prvomučeniku Stefanu – zaštitniku dinastije Nemanjića, a u slavu svog prvorođenog sina Stefana. Tu se srpska vojska pričestila pred odlazak u Kosovski boj. Nedaleko odatle, na Trgu despota Stefana, 2018. je postavljen spomenik kneginji Milici, delo akademskog vajara Zorana Ivanovića.

U Kruševcu je i jedno od najlepših arhitektonskih ostvarenja s početka XX veka, zgrada Načelstva, sa svojom raskošnom unutrašnjošću. Mozaički kompleks U slavu Kruševca, delo Mladena Srbinovića, inspirisan srednjevekovnom istorijom Srbije, koji krasi prostorije Načelstva, čine zidni i podni mozaici, vitraži i lunete u plafonskim nišama.

U jednu od najstarijih građevina u Kruševcu ubraja se i Kuća Simića, građena pre 1833, poznata kao mesto gde je dogovorena knez Miletina buna. Centrom Kruševca dominira Spomenik kosovskim junacima – simbol grada, delo vajara Đorđa Jovanovića koji je na Svetskoj izložbi u Parizu 1900. nagrađen Zlatnom medaljom I reda. Na južnoj periferiji prostire se Slobodište, spomenički kompleks streljanima iz Kruševca i okoline u II svetskom ratu. U neposrednoj okolini grada nalazi se i planina Jastrebac, čiji najviši vrhovi Đulica (1491m) i Pogled (1481m), predstavljaju prirodnu granicu između Toplice i Pomoravlja.

Ribarska banja kod Kruševca spada u prve srpske banje, a zbog brojnih poseta krunisanih glava, i danas je nazivaju kraljevskom. Njen najčešći gost bio je kralj Petar I koji je tu nalazio leka svojoj kostobolji.

Grad Kruševac je član Međunarodne asocijacije gradova „Vesnika mira“ i jedini grad na svetu nosilac priznanja „Vesnika mira“ i „Medalje mira“. U Kruševcu je podignut i Spomenik miru, jedinstven u svetu.

Motivi:

Na marki: Spomenik kosovskim junacima; na vinjeti i kovertu: crkva Lazarica; na maksimum karti: spomenik knezu Lazaru.

Stručna saradnja: Turistička organizacija grada Kruševca.

Umetnička realizacija izdanja: Anamari Banjac, akademski slikar.

Čačak

Čačak je grad koji se svrstava među veće gradove u Srbiji, sa prepoznatljivom arhitekturom i bogatim spomeničkim nasleđem. U gradu Čačku se nalaze brojni spomenici kulture, sakralni ob-jekti i ustanove kulture od nacionalnog značaja – Narodni muzej, Hram Vaznesenja Hristovog iz XII veka, Umetnička galerija „Nadežda Petrović”. Poznati arheološki lokaliteti i kulturno-istorijski spomenici u Čačku su Rimske terme, Memorijalni kompleks na brdu Ljubiću, Spomenik ratnicima Prvog svetskog rata – Četiri vere. Na teritoriji grada Čačka nalaze se zanimljive i atraktivne turističke destinacije: Ovčarsko-kablarska klisura – predeo izuzetnih odlika, područje sa reljefom koga karakterišu predeli bogati rečnim tokovima, jezerima i raznovrsnom florom i faunom, manastirima iz srednjeg veka, termo-mineralnim izvorima Ovčar banje. Upečatljivi masivi Ovčara i Kablara kroz koje teče reka Za-padna Morava praveći meandre, prepoznatljivi su simboli ovog područja. Atomska banja Gornja Trepča, biser zdravstvenog turizma Srbije, jedna od glavnih destinacija zdravstvenog turizma u Srbiji, nalazi se u okolini Čačka. Grad poznat po izuzetnoj gastronomskoj ponudi, brojnim ugostiteljskim objektima i kvalitetnim smeštajnim kapacitetima, Čačak je mesto održavanja velikog broja manifestacija tokom godine. Čačak je poznat i kao grad sporta, posebno košarke, sa velikim brojem organizovanih sportskih događaja tokom cele godine. Grad Čačak sa svojom okolinom ima bogato kulturno-istorijsko nasleđe i brojne prirodne resurse, zbog čega je jedna od najatraktivnijih destinacija u turističkoj regiji Zapadna Srbija.

Motivi: Na marki: Trg sa fontanom; na vinjeti i kovertu: Hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg; na maksimum karti: spomenik Nadeždi Petrović.

Stručna saradnja: Turistička organizacija grada Čačka Umetnička realizacija izdanja: Anamari Banjac, akademski slikar.

Momčilo Momo Kapor (8. april 1937 – 3. mart 2010)

Momčilo Momo Kapor (8. april 1937 – 3. mart 2010) rođen je u Sarajevu i sa kraćim prekidima u Beogradu je živeo od svoje devete godine. Diplomirao je slikarstvo 1961. godine na beogradskoj Akademiji likovnih umetnosti u klasi Nedeljka Gvozdenovića. U književni život glavnog grada ušao je početkom šezdesetih godina prošlog veka i od tada je objavio više od pedeset knjiga – romana, kratkih priča, putopisa i umetničkih monografija, kao i veliki broj dela koja su izvođena u pozorištima, na radiju i televiziji. Od ostalih beogradskih pisaca razlikovao se i po tome što je sam ilustrovao svoje knjige, negujući poseban, lirski crtački stil. Svoje slike izlagao je u galerijama i muzejima Beograda, Novog Sada, Zrenjanina, Zagreba, Njujorka, Bostona, Ženeve, Brisela, Udina, Frankfurta, Karakasa, Londona, Pariza. Kritičari i teoretičari književnosti smatraju ga jednim od rodonačelnika „džins – proze“ kod nas, ističući njegovo majstorstvo u vladanju kratkim literarnim formama. Autor je romana „Foliranti“, „Provincijalac“, „Ada“, „Zoe“, „Zelena čoja Montenegra“, „Sarajevske trilogije (Poslednji let za Sarajevo, Hronika izgubljenog grada i Čuvar adrese)“, „Ivana“, „Konte“, „Dosije Šlomović“, „Ispovesti“, „Putopis kroz biografiju“, „Kako postati pisac“ i mnogih drugih. „Halo Beograd“, „Magija Beograda“ i „Vodič kroz srpski mentalitet“ su zapisi o Beograđanima, njihovom gradu i životu u njemu. Njegove priče i novele sabrane su u više zbirki: „Smrt ne boli“, „Ona i off priče“, „101 priča“, „Najbolje godine i druge priče“. Momo Kapor je i autor velikog broja dokumentarnih filmova i televizijskih emisija, a po njegovim scenarijima snimljeno je nekoliko dugometražnih igranih filmova. Njegova dela prevođena su na francuski, nemački, poljski, češki, mađarski i švedski jezik. Bio je redovan član Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske.

Motiv na marki: „Autoportret“ (2000, crtež, pero); motiv na vinjeti: „Portret Liki“ (1982, crtež, olovka); motiv na kovertu: „Beograd na šeširu“ (2006, crtež, pero); motiv na žigu: „Devojka sa ružom“ (1996, crtež, pero).

Stručna saradnja: Zadužbina „Momčilo Momo Kapor“.

Grafička realizacija izdanja: Jakša Vlahović, akademski grafičar.

Na teritoriji Srbije, od Starog veka pa sve do XIX, uvek je bila organizovana mreža objekata i ljudstva za prenos pisama, za potrebe državnih administracija. Međutim, građani tih država nisu mogli ovu mrežu da koriste za svoje privatne potrebe. U Sretenjskom ustavu (1835) i u Ustavu iz 1839. dato je u zadatak Ministarstvu unutrašnjih dela da u Srbiji osnuje javni poštanski saobraćaj. Ministarstvo je angažovalo svoj poslovni prostor i svoje činovnike da se u Beogradu 25. maja / 7. juna 1840. otvori prva pošta, a kasnije i druge pošte u Srbiji.

Upraviteljstvo poštansko, kao odeljenje u Ministarstvu unutrašnjih dela, imalo je u početku samo 17 činovnika, upravitelja pošta i 16 upravnika pošta u srpskim varošima. Bili su to pioniri velikog sistema koji je početkom 21. veka imao 17.000 zaposlenih, koji su se bavili poštanskim saobraćajem. U međuvremenu je srpska pošta bila prva ustanova u Srbiji, koja je 1891. obučila, a 1892. i zaposlila žene, prve poštanske činovnice.

Za 180 godina ovi ljudi su preneli na milijarde pošiljaka, a među njima su bili milioni pošiljaka iz oblasti kulture – knjige, časopisi, novine, gramofonske ploče i diskovi, filmske rolne, likovna dela... Srpska pošta je, još u početku, shvatila vrednost pismenosti, kulture uopšte, pa je prenos novina i knjiga za srpska čitališta i pojedince, od 1846. bio besplatan.

Mnogi znameniti građani Srbije su radili u Pošti – Đura Daničić, Milovan Glišić, Vojislav Ilić, Dragomir Brzak, Branislav Nušić, Todor Stefanović Vilovski...

Svojim kontinuiranim postojanjem Pošta Srbije predstavlja i potvrdu kontinuiteta moderne srpske države i pokazatelj tehnološkog napretka i modernih stremljenja Srbije – od štampanja prvih poštanskih maraka 1866, preko učešća u osnivanju Svetskog poštanskog saveza u Bernu 1874, uvođenja telegrafa 1855. i telefona 1883, osnivanja „Telekoma Srbija“ a.d. 1997, pa sve do otvaranja najsavremenijeg Regionalnog poštansko-logističkog centra „Beograd”, 2014, čime je postignut viši nivo kvaliteta postojećih usluga i uvođenje novih u domaćem i međunarodnom poštanskom saobraćaju, a pre svega u segmentu logističkih usluga i elektronske trgovine.

U 180. godinu Pošta Srbije ulazi ovenčana brojnim nagradama i priznanjima i nastavlja da deluje kao važan akter moderne nacionalne istorije Srbije.

JP „Pošta Srbije“

Umetnička obrada izdanja: Nadežda Skočajić, akademski grafičar.

Vaskrsna nedelja određuje dan godišnje proslave Hristovog vaskrsnuća. Datum nije fiksni, a izračunava se na osnovu astronomije, odnosno datuma punog Meseca koji je prethodio Hristovom vaskrsnuću 30. godine p. n. e.

Vaskrs je jedan od najvažnijih hrišćanskih praznika. To je dan večne radosti, dan kada je Hrist, Sin Božji, pobedio smrt. Činom vaskrsnuća Isus Hrist je dokazao svoje božanske moći i otvorio vrata večnog života, radosti i sreće koje možemo naći u veri našoj.

Na Vaskršnju nedelju zvona zvone na crkvama, a narod sa svojim sveštenikom obilazi oko crkve. Posle trećeg obilaska, staje se ispred crkve. Sveštenik nosi krst, sveću i kandilo i poje vaskršnju liturgiju. Vrata se otvaraju i narod ulazi u crkvu gde se liturgija nastavlja. Кada se završi, narod se pozdravlja rečima: „Hristos vaskrse”, „Vaistinu vaskrse”. Postoje mnogi običaji u vezi sa Vaskršnjom nedeljom, a onaj koji sigurno deca najviše vole je bojenje i darivanje jaja. Prvo jaje se boji u crveno i u mnogim delovima naše zemlje ovo jaje se zove „čuvarkuća” i čuva se cele godine, sve do narednog Vaskrsa.

Stručna saradnja: Muzej Srpske pravoslavne crkve u Beogradu

Umetnička obrada izdanja: Nadežda Skočajić, akademski grafičar.

Lunarni kalendar je zasnovan na ciklusima Mesečevih mena, mada većina lunarnih kalendara predstavlja u stvari lunisolarne kalendare. To znači da kalendarski meseci odgovaraju Mesečevim ciklusima ali se povremeno dodaju interkalarni meseci kako bi se ovi ciklusi usaglasili sa solarnom godinom. Među ovakvim kalendarima su kineski, hebrejski i hindu kalendari, kao i većina kalendarskih sistema korišćenih u antici. Lunarni kalendari se razlikuju po tome kojim danom počinje mesec. U kineskom kalendaru, prvi dan je astronomski određen konjunkcijom Sunca i Meseca u kineskoj časovnoj zoni.

Кineski zodijak spada u najstarije poznate astrološke sisteme. Sastoji se od 12 znakova od kojih svaki vlada jednom lunarnom godinom. Ovi znaci zodijaka nose nazive životinja (Pacov, Bivo, Tigar, Zec, Zmaj, Zmija, Кonj, Кoza, Majmun, Petao, Pas, Svinja). Pored osnovnih znakova, u kineskom horoskopu veoma su bitni i elementi: drvo, metal, voda, vatra i zemlja. Кineska astrologija zasnovana je na saznanjima starih astronoma i tradicionalnom kineskom kalendaru. Ona je takođe povezana i sa drevnim učenjima o tri harmonije – raj, zemlja i voda, učenjem vu ksing, jin i jang, pet planeta, 10 nebeskih tokova i 12 zemaljskih grana, itd.

U lunarnom horoskopu, 2020. je Godina Pacova i počinje u subotu, 25. januara. Osobe rođene u znaku Pacova su inteligentne, energične, sposobne da se prilagode svakoj situaciji i da s lakoćom rešavaju probleme. Urođeno samopouzdanje, šarm, naporan rad, disciplina i strastvena posvećenost daju ljudima rođenim u ovom znaku velike izglede da ostvare uspešnu karijeru, pa čak i da se obogate.

Prema lunarnom horoskopu, 2020. biće godina novih početaka. Godina Pacova biće snažna i prosperitetna za sve znakove Lunarnog horoskopa, pa bi trebalo pokazati odlučnost u ostvarivanju ciljeva, jer je godina Pacova odlična, kako za nove početke, tako i za razvoj i napredovanje uopšte.

Likovno rešenje: mr Boban Savić, akademski slikar.

U jeku zime 1915/1916. godine srpska vojska, u kleštima armija Centralnih sila prisiljena na povlačenje u pratnji mase naroda, na albanskim obalama Jadrana spasena je veličanstvenom humanitarno-vojnom operacijom italijanske Кraljevske ratne mornarice. Od 12. decembra 1915. pa do 29. februara 1916, italijanska mornarica je iz Albanije evakuisala 260.895 srpskih vojnika i izbeglica, 24.000 austrijskih vojnika – zarobljenika srpske vojske, 10.153 konja, 68 topova i 300.000 tona hrane i materijala. Sa vojskom i narodom su evakuisani i srpska vlada, parlament, crkva, vojni vrh, kralj, arhive, dragocenosti. Obavljeno je 248 plovidbi i upotrebljeno 350 lađa. Posle dugih godina iscrpljujućih rovovskih borbi u Velikom ratu, tek je srpska vojska uspela da probije Solunski front i da u nezadrživom napredovanju odluči pobedu Saveznika u Velikom ratu. Ali te vojske i te pobede ne bi bilo da, par godina ranije, na obalama Albanije, nije bilo italijanske Кraljevske mornarice da joj pruži ruku i preveze je do spasa. Evakuacija srpske vojske i naroda predstavlja preteču današnjih humanitarnih operacija i ostaje zabeležena kao najznačajnija i najsloženija operacija pružanja međunarodne pomoći i spasa svih vremena.

Prigodnim poštanskim markama koje se objavljuju na stogodišnjicu završetka Pariske mirovne konferencije, odajemo počast onima koji su vlastiti život položili da bi spasili stotine hiljada civila i vojnika. Ovo je najbolji način da se podseti na neizmernu tragediju rata iz koje su se rodile veličanstvene epizode solidarnosti i prijateljstva dva naroda.

Motivi na markama: 27 RSD – Medova: čekale su ih italijanske lađe; 40 RSD – Brindizi: NJ.К.V. princ Aleksandar od Srbije i NJ.E. Slobodan Jovanović se iskrcavaju. Prati ih NJ.E. vice-admiral Emanuel Кutineli Rendina; 54 RSD – Brindizi: iskrcavanje vojvode Radomira Putnika iz italijanske kontratorpiljerke; 70 RSD – Brindizi: iskrcavaju se srpski oficiri.

Motivi na vinjetama: 1 – Arta kod Valone: srpski ranjenici sa italijanskim lekarskim osobljem; 2 – Drač: ka brodovima Italije, brodovima spasa; 3 – Iskrcavanje srpskih izbeglica u jednoj italijanskoj luci; 4 – Bari: iskrcavanje srpskih ranjenika. Stručna saradnja: dr Mila Mihajlović, istoričar, autor projekta „Za srpsku vojsku – jedna zaboravljena priča“

Grafička obrada maraka: Jakša Vlahović, akademski grafičar