ЈП Пошта Србије

Ludvig van Betoven (Bon, 1770 – Beč, 1827), nemački kompozitor, jedan od najvećih kompozitora svih vremena. Iz zavidne muzičke zaostavštine koju čine, između ostalih dela, devet simfonija, 16 kvarteta za žičane instrumente, 32 klavirske sonate, jedna opera, dve mise, pet klavirskih i jedan violinski koncert, izdvajaju se V simfonija, VI simfonija, IX simfonija, Misa Solemnis, klavirska dela kao na primer, komad Za Elizu, zatim Patetična sonata i Mesečeva sonata, Apasionata ili poslednja.

Rođen je u Bonu u Nemačkoj, od oca Johana, koji je radio kao muzičar na dvoru u Bonu, i majke Magdalene Keverik. Zahvaljujući ocu, Betoven je i sam vrlo rano počeo da se bavi muzikom – najpre kao izvođač na klaviru. Brzo je stekao reputaciju klavirskog virtuoza i majstora improvizacije. Njegov umetnički izraz bio je vrlo ekspresivan, plahovit i emotivan – gotovo savršen, ali je zbog nesreće – postepenog gubitka sluha koji je počeo kada je Betoven imao 26 godina, morao da okonča pijanističku karijeru. Iako je Prvu simfoniju komponovao pre 1800. godine, u to vreme još uvek nastupajući kao pijanista, 1802. je gluvoća uzela maha do te mere da se Betoven sve više izolovao, izbegavajući ljude; sa prijateljima je čak komunicirao preko sveščica koje su, nakon njegove smrti, štampane i prodavane.

Kao i drugi kompozitori njegovog vremena, i Betoven je stvarao pod uticajem tadašnje popularne i folk muzike, pa se motivi plesnih ritmova iz Rajnske oblasti, ali i elementi iz italijanske, francuske, čak i keltske narodne muzike, mogu pronaći u njegovim delima. Iako se kao kompozitor „naslanjao” na tradiciju Hajdna (koji ga je jedno vreme čak i podučavao) i Mocarta, njegova umetnost stremi ka novim, romantičarskim idealima Getea i Šilera težeći da, kao i njihove knjige, ostvari balans između forme i osećanja.

U sopstvenom svetu tišine Betoven je kreirao najveća remek dela: Misu Solemnis, Hamerklavir sonatu, poslednje Gudačke kvartete, a 1824. godine završio je IX simfoniju na kojoj je radio od 1817, a koja je u pravom smislu te reči kruna Betovenovog muzičkog opusa. Čuvena Deveta premijerno je izvedena u Beču, 7. maja 1824. godine, a Betoven je, iako potpuno gluv, lično dirigovao prvim izvođenjem, potpuno nesvestan aplauza, do trenutka dok ga solisti nisu okrenuli prema publici. Umro je u Beču, 1827. godine.

Umetnička obrada izdanja: mr Boban Savić, akademski slikar.

Petar Dobrović (Pečuj, 1890 – Beograd, 1942) je jedan od najznačajnijih predstavnika građanskog modernizma 20. veka. Aktivno je učestvovao u avangardnom pokretu, bio je društveno politički angažovan i pre i nakon Prvog svetskog rata što se u njegovoj umetnosti ogleda u radovima sa socijalnom tematikom. Stilski, Dobrovićeva umetnost se kreće od sezanističkog i kubističkog, preko konstruktivističkog, do najznačajnijih dela u duhu kolorističkog ekspresionizma. Mediteranski pejzaž, maslinjaci, voće, more, aktovi, bile su teme u kojima je pokazivao svoju virtuoznost izražavanja bojom, kojom je maestralno materijalizovao svetlost i atmosferu Mediterana. Sa druge strane, poznat je i po velikom broju portreta kroz koje je pokazao, pored umetničkog kvaliteta i umeće prenošenja karaktera portretisanog.

Motiv na marki: Stari Bepo, ulje na platnu, 1940. Motiv na vinjeti: Vile na Hvaru, 1933. Motiv na kovertu: Povrće, ulje na kartonu, 1928.

Vera Božičković Popović (Brčko, 1920 – Beograd, 2002) je završila Likovnu akademiju u Beogradu u klasi profesora Ivana Tabakovića. U toku studija, zajedno sa svojim kolegama iz klase, bila je član „Zadarske grupe” (1947) čija je aktivnost direktno ukazivala na nedostatke akademskog načina školovanja i pitanja umetničkih sloboda. Bila je jedna od istaknutih predstavnica beogradskog enformela. U okviru enformela eksperimentisala je sa različitim vrstama materijala neslikarskog porekla, koji su joj omogućili stvaranje osnovnog prizora slike, zasnovanog na elementarnim prizorima poput kanjona, vododerina, useka, kolotečina i drugih prirodnih oblika. Kroz istraživanja enformela, umetnica dostiže punu umetničku zrelost gradeći specifičan ekspresivni izraz u kom je ostvarila svoje najviše umetničke domete.

Motiv na marki: Jama, kombinovana tehnika na platnu, 1968. Motiv na vinjeti i kovertu: Osipanje, kombinovana tehnika na platnu, 1961.

Kosta Bogdanović (Ilidža, 1930 – Beograd, 2012) je bio vajar, istoričar umetnosti, kustos, teoretičar i pedagog. Radio je u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu kao kustos od 1967. do 1994. godine a bio je i v.d. direktora 1985 – 1987. Pri Muzeju je 1974. osnovao Centar za vizuelnu kulturu i informacije. Bio je profesor na Akademiji umetnosti u Novom Sadu i Sarajevu. Na osnovu svojih istraživanja ustanovio je predmet Vizuelna kultura koji je predavao u Sarajevu i Teorija vizuelne kulture u Novom Sadu. Svi ovi angažmani i interesovanja Koste Bogdanovića činili su jednu celinu i služili jednom cilju, razumevanju procesa umetničkog stvaralaštva. Teorija forme koju je razvio Bogdanović i o njoj opsežno pisao i predavao, našla je svoje otelotvorenje u njegovim delima. Kombinacija prirodnih formi, različitih materijala i drevne kulture dobile su u njegovim delima jedan specifičan i autentučan izraz sa viskim umetničkim dometom.

Motiv na marki: Kućne orgulje, bojeno drvo (javor), 2008. Motiv na vinjeti: Pogled odozgo 2, liveno gvožđe (bojeno), 1990. Motiv na kovertu: Forma-japanika III, bojeno drvo, (javor), 2007.

Leonid Šejka (Beograd, 1932 – Beograd, 1970) je bio umetnik i teoretičar umetnosti. Jedan je od osnivača i teoretičara grupe Mediala. Šejka je specifična i jedinstvna pojava na umetničkoj sceni tokom pedesetih i šezdesetih godina prošlog veka. Prvi je u svojoj sredini došao do shvatanja da je umetnički čin moguć mimo estetskog predmeta (nagoveštaj mentalne umetnosti i umetnosti ponašanja) i prvi se pozivao na veliku muzejsku umetnost prošlosti koristeći se citatom znakova i oblika drugih umetnika iz različitih perioda (znatno kasnije karakteristika „učenog slikarstva” i postmodernog doba).

Motiv na marki: Muzejska postavka, ulje na platnu, 1956. Motiv na vinjeti i kovertu: Multiplikacija, ulje na platnu, 1956.

Stručna saradnja: Aleksandra Mirčić, šef Odeljenja za umetničku dokumentaciju, Muzej savremene umetnosti.

Grafička realizacija izdanja: Jakša Vlahović, akademski grafičar.

Krsna slava (slava, krsno ime) predstavlja pravoslavni obred posvećen odabranom hrišćanskom svetitelju kome se porodica moli kao svom pokrovitelju, zaštitniku i davaocu blagostanja. Slava je jedinstven i vitalan element nematerijalnog kulturnog nasleđa srpskog naroda i Srpske pravoslavne crkve, zbog čega je 2014. godine upisana na Uneskovu Reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva.

25. marta po starom / 07. aprila po novom kalendaru, na dan praznika Blagovesti proslavlja se uspomena na javljanje Arhanđela Gavrila Djevi Mariji radosne vesti o tome da će se roditi Sina Božijeg. Ovo se dogodilo u Nazaretu, u kući pravednog Josifa.

Sveti apostol Luka u svom Jevanđelju (glava I, stihovi 26-38) o ovom događaju piše:

I ušavši k njoj anđeo reče: Raduj se, Blagodatna! Gospod je s tobom, blagoslovena si ti među ženama!

A ona vidjevši ga, uplaši se od riječi njegove i mišljaše: kakav bi ovo bio pozdrav?

I reče joj anđeo: Ne boj se, Marija, jer si našla blagodat u Boga!

I evo začećeš i rodićeš sina, i nadjenućeš mu ime Isus.

On će biti veliki i nazvaće se Sin Višnjega, i daće mu Gospod Bog prijesto Davida, oca njegova;

I carovaće nad domom Jakovljevim vavijek, i carstvu Njegovom neće biti kraja.

A Marija reče anđelu: Kako će to biti kad ja ne znam za muža?

I odgovarajući anđeo reče joj: Duh Sveti doći će na tebe i sila Višnjega osjeniće te; zato i ono što će se roditi biće sveto, i nazvaće se Sin Božiji.

(...) A Marija reče: Evo sluškinje Gospodnje – neka mi bude po riječi tvojoj!

I anđeo otide od nje.

Praznik Blagovesti spada u red Bogorodičinih praznikâ. Uvek se slavi u vreme Velikog posta. Reč je o tzv. „pokretnom” prazniku, što znači da osim 25. marta/07. aprila može pasti i u neki drugi dan od četvrtka treće sedmice do srede Svetle sedmice Velikog posta.

Najranija svedočanstva o proslavljanju Blagovesti nalazimo u VII veku, ali su sačuvane besede iz IV veka, pa se pretpostavlja da se praznik svečano obeležavao i ranije.

Tropar Blagovesti, glas IV:

Danas je početak našeg spasenja i objava večne Tajne: Sin Božiji postaje Sin Djeve, a Gavrilo javlja radosnu blagodatnu vest. Zbog toga, zajedno s njim, kličemo Bogorodici: Raduj se, Blagodatna, Gospod je s Tobom!

Motiv na marki: Blagovesti (ikona, 44,2 × 27,5 × 3,2 cm, rad Zografa Longina, oko 1570. tempera na dasci, pozlata, riznica manastira Visoki Dečani).

Motiv na kovertu: ikona Blagovesti iz manastira Visoki Dečani; kandilo, šaralica i slavski kolač, Etnografski muzej u Beogradu.

Stručna saradnja: dr Miljana Matić, kustos Muzeja Srpske pravoslavne crkve Beogradu.

Grafička obrada izdanja: Anamari Banjac, akademski slikar.

Manastir Prepodobnog Prohora Pčinjskog podigao je vizantijski car Roman IV Diogen pre 950 godina – 1070. godine, u znak zahvalnosti Svetom Prohoru koji mu je prorekao da će postati car, a veliku obnovu manastira izvršio je Sveti kralj Milutin 1320. godine. Od tada pa sve do danas iz moštiju Svetog Prohora Pčinjskog toči sveto miro, u ovoj najvećoj svetinji na jugoistoku Balkana.

U vreme viševekovnog turskog ropstva, manastir je opstajao i bio centar pismenosti srpskog naroda kao duhovno i kulturno središte očuvanja verskog, nacionalnog i kulturnog identiteta. U prvoj polovini 19. veka, manastir je nosilac borbe za oslobođenje od Turaka, pa je zbog toga 1843. godine bio spaljen. U drugoj polovini 19. veka u manastiru su izgrađeni konaci – biseri narodne arhitekture jugoistoka Balkana: Vranjski konak, Severni konak i Mitropolija.

Uoči održavanja Berlinskog kongresa 1878. godine, u manastiru je održana velika Narodna skupština predstavnika srpskog naroda sa prostora Stare Srbije – jugoistoka Balkana, koji su zamolili Kneza Milana Obrenovića da „nikako ne dozvoli da ostanu u sastavu Turske već da ih prisajedini Knjaževini Srbiji... ”

Prilogom Kralja Aleksandra Obrenovića 1899. godine, izvršena je izgradnja nove crkve u manastiru, a manastir je svoj današnji izgled dobio 1913. godine, izgradnjom Kraljevog konaka, koji je podigao Kralj Petar I Karađorđević Oslobodilac u znak zahvalnosti manastiru za njegov doprinos u oslobođenju srpskog naroda od turskog ropstva.

Manastir je stradao u Prvom svetskom ratu, kada su bugarski okupatori 1915. godine ubili igumana manastira Vladimira (Protića) sa bratstvom, a takođe je stradao i u Drugom svetskom ratu od istih okupatora. U toku 2020. godine manastir obeležava 950 godina osnivanja i 700 godina velike obnove.

Motivi: na marki – manastir Prepodobnog Prohora Pčinjskog; na vinjeti – Prepodobni Prohor Pčinjski (freska, 14. vek); na kovertu – Prepodobni Prohor Pčinjski (freska, 14. vek) i Manastir sa okolinom.

Stručna saradnja: Eparhija vranjska Srpske pravoslavne crkve.

Grafička realizacija izdanja: Nadežda Skočajić, akademski grafičar.

Zavod za intelektualnu svojinu ove godine obeležava 100 godina svog postojanja. Ukazom prestolonaslednika Aleksandra I Karađorđevića, 15. novembra 1920. godine osnovana je Uprava za zaštitu industrijske svojine, prvi državni organ čija je osnovna nadležnost bila da se bavi zaštitom patenata, žigova i industrijskog dizajna. Za prvog predsednika Uprave, novembra 1920, postavljen je Janko Šuman, doktor pravnih nauka, rođen u Mariboru 20. decembra 1867. Boraveći na čelu uprave, dr Šuman postavio je temelje zaštite intelektualne svojine u tadašnjoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Tvorac je našeg prvog Zakona o nelojalnoj utakmici iz 1930. godine i jedan od autora našeg prvog Zakona o autorskom pravu iz 1929. godine. Na dužnosti predsednika Uprave Šuman je ostao do penzionisanja, 28. oktobra 1937. godine. Među privremenim članovima Uprave bio je i jedan od najvećih srpskih naučnika svih vremena, Milutin Milanković, tada redovni profesor Univerziteta u Beogradu.

Zavod aktivno sarađuje sa svim državnim institucijama koje se bave intelektualnom svojinom u Republici Srbiji i svojim radom doprinosi ekonomskom razvoju naše zemlje. Zavod takođe izrađuje i propise u oblasti intelektualne svojine, sprovodi aktivnosti obuke za privredu i akademski svet, predstavlja našu zemlju u najvažnijim međunarodnim institucijama iz sveta intelektualne svojine kao što su Svetska organizacija za intelektualnu svojinu (WIPO) i Evropska patentna organizacija (EPO).

Motivi na markama:

• Zgrada u Krunskoj ulici 14, u kojoj je, od novembra 1921. do aprila 1929, bilo prvo sedište Uprave za zaštitu industrijske svojine (današnjeg Zavoda) godine i portret dr Janka Šumana, prvog predsednika Uprave.
• Prvi patent koji je registrovan u Srbiji davne 1921: Uređaj kazana za pečenje rakije, pronalazača Milana T. Jovanovića, kazandžije iz Novog Sada.
• Pirotski ćilimi: Rašićeva šara, Gugutke na direci, Kuveri, Bombe i Venci.
• Zgrada Zavoda za intelektualnu svojinu u ulici Kneginje Ljubice 5 u Beogradu (bivša Zmaj Jovina 15), sadašnje sedište Zavoda za intelektualnu svojinu.

Stručna saradnja: Biljana Jovičić, načelnik Odeljenja za registre Zavoda za intelektualnu svojinu.

Umetnička realizacija izdanja: Marija Vlahović, akademski grafičar.

Prirodnjački muzej je osnovan 19. decembra 1895. godine. Spada u red najstarijih institucija nauke i kulture u Srbiji i prva je specijalizovana ustanova čije su tri osnovne i neodvojive delatnosti naučno proučavanje, zaštita i prezentacija nacionalne prirodne baštine.

U najvećim i najznačajnijim biološkim i geološkim zbirkama u zemlji nalazi se više od dva miliona vrednih primeraka i puno unikatnih HOLOTIPOVA – etalona po kojima su prvi put opisane novootkrivene vrste. Zbirke Prirodnjačkog muzeja sadrže predmete u rasponu od 4,5 milijarde godina starosti, od meteorita iz vremena nastanka Sunčevog sistema, stotine miliona godina stare fosile, pa do primeraka Pančićeve omorike i srpske ramonde. Jedini je muzej ove vrste u Srbiji.

Rtanjska metvica (Nepeta rtanjensis)

Na osnovu primeraka koje je 1974. godine pronašla Bojana Milojević, ovu vrstu je kao novu za nauku odredio Nikola Diklić, kustos Prirodnjačkog muzeja. Otkriće je izuzetno, biljka je reliktnog karaktera i endemit, raste samo na planini Rtanj. Prvi primerci na osnovu kojih je opisana čuvaju se u Prirodnjačkom muzeju.

Izumrla krivoroga antilopa (Hypsodontus serbicus)

Tokom istraživanja 1969. godine u Prebrezi, stručnjaci Prirodnjačkog muzeja su pronašli fosilizovanu lobanju do tada nepoznate vrste izumrle antilope. Nalaz je izuzetno značajan, ova nova vrsta je prvi put pronađena na teritoriji Srbije. Primerci na osnovu na kojih je opisana čuvaju se u Prirodnjačkom muzeju.

Mineral jarandolit

Mineral je pronašao geolog Dobrica Stojanović u okolini Baljevca na Ibru i opisao 1992. Deo uzoraka je poklonio Prirodnjačkom muzeju. Predložio je naziv srbijanit, što nije prihvaćeno. Ruski tim koji je istraživao na istom području je za novootkriveni mineral predložio ime jarandolit koje je zvanično usvojeno 2004. Pripada grupi retkih minerala bora.

Poslednji medved s Jastrepca (Ursus arctos)

Odstrelio ga je 1885. kralj Milan II Obrenović. Taksidermijski preparat je izradio bečki carski preparator Eduard Hodek. Stajao je u holu Starog dvora dinastije Obrenović i bio nemi svedok Majskog prevrata. Sačuvan je zahvaljujući kraljici Nataliji i izlagan u Muzeju šumarstva i lova. Danas se čuva u Prirodnjačkom muzeju. Кulturno je dobro od izuzetnog značaja.

Stručna saradnja: dr Boris Ivančević, dr Milan Paunović, dr Marjan Niketić, Sanja Alaburić, Aleksandar Luković, Prirodnjački muzej u Beogradu

Umetnička realizacija izdanja: Miroslav Nikolić

Obeležavanje 75. godišnjice Ujedinjenih nacija prilika je da još jednom potvrdimo našu kolektivnu posvećenost multilateralizmu i principima na koje su se sve države članice UN obavezale potpisivanjem Povelje UN. Sa ponosom ističemo da je Jugoslavija aktivno učestvovala u osnivanju Ujedinjenih nacija i bila među prvih pedeset zemalja potpisnica Povelje UN.

Republika Srbija ostaje snažno posvećena ciljevima i principima Povelje UN i promovisanju međunarodnih odnosa zasnovanih na poštovanju međunarodnog prava, promociji ljudskih prava i stvaranju uslova za ubrzani ekonomski prosperitet i održivi razvoj u celom svetu. Suverena jednakost država, odricanje od upotrebe sile, nemešanje u unutrašnje stvari drugih država, poštovanje suvereniteta i teritorijalnog integriteta, mirno rešavanje sporova, kao i uzdržavanje od primene unilateralnih mera i akcija koje nisu u skladu sa međunarodnim pravom, ključni su preduslov za održavanje međunarodnog mira i bezbednosti kao osnovnog cilja Povelje UN.

Verujemo da su Ujedinjene nacije danas jednako neophodne kao i u vremenu kada su formirane, kao i da, u uslovima novih izazova sa kojima se suočavamo, principi utkani u Povelju UN dodatno dobijaju na važnosti. Istorija nas uči da ne treba da čekamo i izazivamo užase svetskih razmera, kao što su bili Prvi i Drugi svetski rat, da bismo stvorili savršeniji sistem i ograničili samovolju. Odgovornost je svake države članice UN da bude posvećena ostvarivanju ciljeva UN i svoje delovanje zasniva na načelima na kojima se temelje UN.

Stručna saradnja: Ministarstvo spoljnih poslova Republike Srbije.

Likovna realizacija izdanja: Jakša Vlahović, akademski grafičar.

Muzej Nikole Tesle u Beogradu jedinstvena je institucija nauke i kulture u svetu. U celosti je posvećen genijalnom pronalazaču, naučniku i inženjeru Nikoli Tesli (1856–1943), koji je čovečanstvu podario ogroman broj značajnih otkrića i izuma. Njagovi pronalasci u oblasti elektrotehnike, mašinstva, radiotehnike i bežičnog upravljanja, ingenioznošću rešenja, univerzalnošću primene i pomeranjem mnogih naučnih i tehnoloških granica izmenili su sliku sveta oko nas.

Zalaganjem Teslinog sestrića Save Кosanovića, 1951. godine svi lični predmeti i spisi Nikole Tesle su preneti u Beograd. Juna 1952. godine, Teslina zaostavština je preneta u „Genčićevu vilu“ u tadašnjoj ulici Proleterskih brigada 51 (danas Кrunska ulica). Na predlog Saveta za nauku i kulturu, Vlada FNRJ donela je 5. decembra 1952. godine Rešenje o osnivanju Muzeja Nikole Tesle. Muzej je otvoren za javnost 20. oktobra 1955. godine i bio je prvi tehnički muzej u tadašnjoj Jugoslaviji. Tom prilikom predstavljena je stalna postavka na kojoj su posetioci mogli posmatrati verno izrađene modele po Teslinim nacrtima.

Stalna postavka Muzeja, koji se od osnivanja nalazi na istoj adresi, prikazuje brojne fotografije i dokumente, lične predmete Nikole Tesle, instrumente iz laboratorija i interaktivne modele njegovih izuma, verno odslikavajući najvažnije detalje Teslinog života i njegovih epohalnih otkrića. Zaostavština Nikole Tesle čuva se, obrađuje i izučava u okviru tri osnovne kolekcije Muzeja: Arhiva, Zbirnog fonda i Biblioteke. Motivi na markama: indukcioni motor – presek; indukcioni motor sa rotorom u obliku jajeta; Teslin teledirigovani brod sa logičkim „i“ kolom; indukcioni motor sa rotorom u obliku diska (eksponati iz stalne postavke Muzeja). Motivi na vinjeti: patentni crtež – teledirigovani brod (lični fond Nikole Tesle); bista Nikole Tesle, rad Ivana Meštrovića (stalna postavka Muzeja); Tesline beleške na hotelskom papiru – novembar 1888. (lični fond Nikole Tesle); zgrada Muzeja Nikole Tesle u Кrunskoj ulici 51 u Beogradu. Motiv na kovertu: fotografija Nikole Tesle (lični fond Nikole Tesle).

Stručna saradnja: Muzej Nikole Tesle.

Umetnička realizacija izdanja: Nadežda Skočajić, akademski grafičar.

Božić je jedan od najznačajnijih i najradosnijih hrišćanskih praznika, zajednički praznik svih pravoslavnih i katoličkih vernika. Razlika je samo u datumu kada se on slavi. Pravoslavci ga slave 7. januara, a katolici 25. decembra, ali je njegova poruka istovetna – poruka mira i ljubavi.

Božić se kod nas slavi tri dana. To je pre svega porodični praznik, a običaji vezani za njega su brojni. Na dan uoči Božića, Badnji dan, unosi se badnjak od hrastovog drveta u kuću, pali se kandilo i prostire slama u koju se stavljaju slatkiši, suve šljive, orasi, šećer i novčići. Slama simbolizuje jasle u kojima je Isus rođen. Badnjak je simbol dugovečnosti i čvrstine trajanja hrišćanstva, kao i topline ljubavi koju nam Hristos donosi svojim rođenjem i dolaskom na zemlju. Na sam dan Božića, rano ujutru, zvone zvona na pravoslavnim hramovima i objavljuju rođenje Hristovo.

Narod odlazi u crkvu na božićnu liturgiju i svi se pozdravljaju rečima „Hristos se rodi” i „Vaistinu se rodi”.

Stručna saradnja: Muzej Srpske pravoslavne crkve u Beogradu.

Umetnička obrada izdanja: Marija Vlahović, akademski grafičar.

„Radost Evrope” je najveća i najstarija međunarodna manifestacija dečjeg stvaralaštva, ustanovljena davne 1969. godine povodom Svetskog dana deteta. Deo manifestacije od 1998. čini i Međunarodni likovni konkurs „Radost Evrope”, koji je takmičarskog karaktera i koji je od svog osnivanja prerastao granice Evrope, objedinivši decu i mlade iz celog sveta. Dečji kulturni centar Beograd dobio je na taj način bogat fundus likovnih radova koji nose u sebi neprocenjive likovne vrednosti iz raznovrsnih kulturnih sredina.

Zbog globalne pandemije, Dečji kulturni centar je doneo odluku da ove godine odustane od planiranog programa vezanog za Međunarodni likovni konkurs „Radost Evrope”. Kao što je već više od dve decenije suština međunarodnog likovnog konkursa i izložbe prvenstveno likovni susret, podrška prirodnom i kreativnom načinu življenja, odlučeno je da se i ove godine organizuje likovni susret, ali virtuelno, a XXII Međunarodni likovni konkurs „Radost Evrope” ove godine ima revijali karakter. Likovne škole i ateljei koji su prisutni više od deset godina u likovnim susretima „Radost Evrope” pozvani su da predstave najnovije radove svojih polaznika.

Izbor radova za marku, vinjetu i koverat, ove godine je u znaku globalne pandemije, sa jasnom porukom. Strah od nepoznatog, izolacija i napetost na različite načine utiču na decu i mlade širom sveta. Komunikacija je, u ovom trenutku izolacije, najbitnija. Više nego ikada pre, mladi imaju mogućnost da se posvete sebi, da nauče da komuniciraju sa svojim sopstvom, da otkriju sopstvene talente, da praktikuju umetnost, da otkriju lepotu književnosti, filma, slikarstva, muzike... Lepota će spasiti svet, rekao je veliki Dostojevski, čije nam reči poručuju da i ovaj mračan period možemo da učinimo neobično korisnim, ako otkrijemo lepotu umetnosti.

Motiv na marki je crtež Tanje Novaković (15 god, Srbija). Autori crteža na vinjetama su: Preslava Staneva (13 god, Bugarska), Munjapara Vraj Adarsšbai (7 god, Indija), Guo Zivei (14 god, Kina), Nataša Vlahović (7 god, Srbija), Selen Naimova (13 god, Bugarska), Sara Matić (13 god, Srbija), Raima Amandbai Manijar (13 god, Indija). Autor crteža na koverti je Tiesi Jen Kejtlin Lai (8 god, Kina).

Stručna saradnja: Lidija Seničar, urednik likovnog konkursa, Dečji kulturni centar.

Beograd. Grafička obrada izdanja: Jakša Vlahović, akademski grafičar.

Bora Kostić (Vršac, 1887 – Beograd, 1963)

Prvi srpski šahovski velemajstor, šahovski boem i romantik, globtroter i poliglota, za kojeg je čuveni Kapablanka rekao da je „nebrušeni šahovski dijamant”. Iz dana u dan, iz godine u godinu, njegov život su bili šah i putovanja. Igrao je na 70 turnira u najuspešnijem periodu i bio među deset najboljih šahista na svetu. Na Prvoj šahovskoj olimpijadi u Londonu, 1927. godine igrao je na prvoj tabli za našu ekipu.

Kad dobije partiju dobre je volje. Zapali cigaretu, iako je nepušač; govori a publika ga netremice sluša. Bio je gost na dvorovima kraljeva i maharadža, predavač u Argentini i Meksiku. Šahu je učio velikog Karuza; bio je u Moskvi za vreme Lenjinove sahrane. Primio ga je Kemal Ataturk, igrao je šah sa Trockim, ali i sa poglavicom plemena Bataka na Sumatri. Odigrao je čuvenu partiju u kojoj je šahovska tabla bila na polutaru, a protivnici su sedeli na severnoj i južnoj polulopti! U Lasi na Tibetu je bio kada su beli ljudi tamo bili retkost. Odbio je da se odazove mobilizaciji u Austo-Ugarsku vojsku 1914. „jer je Srbin”. Za vreme Drugog svetskog rata uhapšen je, jer je odbio da igra na turnirima zbog toga što je Srbija pod okupacijom.

Zlatnim slovima ispisan je njegov doprinos šahu i srpstvu. Njegovim tragom krenuli su šah i šahisti Srbije, a u rodnom Vršcu dobio je, od zahvalnih sugrađana, spomenik i ulicu.

dr Petar Trifunović (Dubrovnik, 1910 – Beograd, 1980)

Šahovski velemajstor i doktor pravnih nauka, šah je upoznao kasno, tek sa 16 godina. To mu nije smetalo da pet puta bude prvak Jugoslavije, sedam puta član olimpijske ekipe, uspešan na značajnim turnirima: Prag (1946), Lima (1950), Beograd (1954), Natanija (1961), Nordvajk (1965).

Bio je na domaku učešća na Turniru kandidata za prvaka sveta 1950. godine. Igrao je drugačije od svog dugogodišnjeg bliskog prijatelja Bore Kostića – na duge staze, sitnim vezom, pozicionom igrom, tražeći male prednosti, bez većih rizika i obaveza, ne žureći da dâ mat. Bio je poznati šahovski pedagog i trener, predsednik Šahovskog saveza Srbije, kapiten reprezentacije Jugoslavije na Olimpijadi u Lajpcigu 1960. godine.

Uz Boru Kostića i Svetozara Gligorića postavio je temelje našeg višedecenijskog šahovskog uspeha.

Svetozar Gligorić (Beograd, 1923 – Beograd, 2012)

Naš najbolji šahista i jedan od najboljih u šahovskoj istoriji. Prvi put je ugledao šah u osmoj, a poslednji turnir odigrao u 79. godini. Pobedio je na 65 turnira, osvojio 12 olimpijskih medalja, šest medalja na ekipnim prvenstvima Evrope. Prvak Jugoslavije bio je 11 puta, predvodio je reprezentaciju Jugoslavije i Srbije skoro 30 godina. Dobitnik je nagrade AVNOJ-a, Ordena Nemanje i Ordena Vuka Karadžića. Na proslavu 14. rođendana prestolonaslednika Petra II Karađorđevića, 1937. pozvani su i najbolji gimnazijalci Beograda, među kojima i Gligorić. Svoje detinjstvo i mladost proveo je u teškim uslovima jer je kao mali ostao bez oca, a u 17. godini i bez majke, ali je od tada, sa belim ili crnim figurama, sa bilo kim da igra – igrao na pobedu. Gligorić je poznat i po uspešnoj novinarskoj karijeri. Govorio je više jezika. Bio je stalni dopisnik časopisa Chess Review i Chess Life i autor brojnih knjiga o šahu.

U poslednjoj deceniji svog života, vratio se svojoj ljubavi iz mladosti – muzici. Uči da svira na klaviru, i posle sedam godina objavljuje svoje kompozicije. Sahranjen je na Novom groblju u Beogradu u Aleji velikana. Nije otišao – dok je šaha i šahista, živeće sa njima.

Milan Matulović (Beograd, 1935 – Beograd, 2013)

Nacionalni majstor od 1955, internacionalni majstor od 1961. a velemajstor od 1965. godine, tajne drevne igre naučio je sa 13, a zapaženije rezultate počeo da postiže sa 16 godina. Osvajač je dve ekipne srebrne olimpijske medalje u Tel Avivu 1964. i Luganu 1968, dve bronzane, u Zigenu 1970. i Skoplju 1972. Na Olimpijadi u Tel Avivu je imao najbolji pojedinačni rezultat, zajedno sa Smislovim. Na pet Šahovskih olimpijada je iz 78 partija osvojio 60 poena, pa je procentualno najuspešniji jugoslovenski olimpijac svih vremena. Bio je prvak Jugoslavije 1965. i 1967, a učesnik je i 6 zonskih i dva međuzonska turnira za prvenstvo sveta. Na Evropskim ekipnim šampionatima u Oberhauzenu 1961, Hamburgu 1965. i Batu 1973, osvojio je srebrne medalje. Igrao je za selekciju sveta protiv SSSR-a na Meču stoleća u Beogradu 1970. Trijumfovao je na 32 međunarodna turnira, a velemajstorski rezultat je postigao 25 puta. Pobeđivao je velikane svoga doba: Fišera, Talja, Karpova, Smislova, Spaskog, Korčnoja, Bronštajna, Timana, Reševskog, Larsena, Portiša, Polugajevskog...

Milunka Lazarević (Šantrovac kod Jagodine, 1932 – Beograd, 2018)

Jedna od najboljih svetskih šahistkinja svog doba, velemajstor, međunarodni šahovski sudija, novinarka. Od 1953–1982. bila je 11 puta prvak Jugoslavije. Osvajačica srebrne medalje na Olimpijadi u Splitu 1963. godine. U sistemu takmičenja za svetsku šampionku neprekidno je učestvovala 25 godina. Jedina od jugoslovenskih šahistkinja je dva puta igrala na mečevima kandidata za svetskog prvaka. Na Turniru kandidatkinja u Suhumiju 1964. godine, Amerikanka Gizela Greser joj je pre partije ponudila remi kojim bi se plasirala na meč za titulu. Nošena stavom da je šah viteška igra, a ne trgovina – odbila je ponudu i izgubila partiju. Jedinstvenim gestom u istoriji drevne igre stekla je ogroman ugled u šahovskom svetu. Tada je bila treća na svetskoj rang-listi, a godinama najbolja šahistkinja sveta izvan SSSR-a. Kao prvoj Jugoslovenki, a drugoj u svetu, priznata joj je titula velemajstora. Kao predsednica Komisije FIDE za ženski šah od 1970. do 1978. godine, bila je inicijator ili organizator brojnih takmičenja, a uvela je i niz revolucionarnih novina: objedinila je mušku i žensku Olimpijadu; titule ženskog velemajstora, što je prihvaćeno; predložila je uvođenje inicirala Svetsko prvenstvo za omladinke i Kup evropskih šampionki; uvela je mečeve umesto turnira kandidatkinja... Kao novinarka, pisala je za mnoge domaće i inostrane časopise. Uradila je intervjue sa svim šahovskim velikanima svog doba, ali i sa brojnim ličnostima iz sveta kulture: Lorinom Mazelom, Majom Pliseckajom, Natalijom Besmertnom, Davidom Ojstrahom, Igorom Markevičem, Otmarom Krejčom, Aramom Hačaturijanom, Piterom Justinovim. Odlikovana je Sretenjskim ordenom trećeg stepena, a bila je i počasni član FIDE. Sahranjena je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.

Stručna saradnja: Aleksandar Matanović, velemajstor, Miroslav Nešić, sportski novinar, Borivoje Žarić, međunarodni šahovski sudija, prof. dr Dragoslav Đukanović i Šahovski savez Srbije.

Umetnička realizacija izdanja: mr Boban Savić, akademski slikar.

Saobraćajni fakultet – Univerzitet u Beogradu je najstarija i najvažnija visoko-obrazovna institucija u oblasti saobraćajnog inženjerstva u jugoistočnoj Evropi. Njegova istorija počinje osnivanjem Visoke saobraćajne škole 8. septembra 1950. godine, tačno 142 godine nakon osnivanja Velike škole, preteče današnjeg Univerziteta u Beogradu. Nakon nekoliko reorganizacija visokog školstva u oblasti tehničkih nauka, novim Zakonom o univerzitetima usvojenim 8. juna 1960. godine osnovan je Saobraćajni fakultet Univerziteta u Beogradu. Samo godinu dana kasnije sa radom će početi i Zavod za proučavanje i unapređenje saobraćaja, preteča Instituta Saobraćajnog fakulteta. Školske 1978/79. godine Saobraćajni fakultet se uselio u novu zgradu, arhitektonsko rešenje nagrađeno Oktobarskom nagradom grada Beograda. U srcu jedne od najlepših beogradskih opština, na čuvenoj adresi Vojvode Stepe 305, na površini od 13.750 m², i danas se nalazi sedište nauke i obrazovanja u oblasti saobraćaja, transporta, logistike i komunikacija.

Za 70 godina rada Saobraćajni fakultet je odškolovao preko 9500 diplomi-ranih inženjera saobraćaja, master i magistara saobraćaja i oko 200 doktora tehničkih nauka. Danas na devet modula osnovnih studija, 11 modula master studija i na doktorskim studijama preko 2000 studenata stiče naučna i stručna znanja u oblasti drumskog, železničkog, vodnog, vazdušnog, poštanskog, telekomunikacionog saobraćaja i logistike.

Pored savremenih studijskih programa, Saobraćajni fakultet karakterišu istaknuti rezultati u naučno-istraživačkom radu i intenzivna saradnja sa privredom i vodećim domaćim i međunarodnim institucijama u oblasti saobraćaja. Saobraćajni fakultet je realizovao preko 2000 projekata, eksper-tiza, veštačenja i studija, uključujući i učešće u 17 velikih Evropskih istraživačkih poziva.

Sa tradicijom dugom 70 godina Saobraćajni fakultet nastavlja da, kroz sinergiju nauke i visokog obrazovanja, gradi svet u kome se prostor i vreme sa lakoćom savladavaju.

Stručna saradnja: prof. dr Nebojša Bojović, dekan Saobraćajnog fakulteta.

Umetnička realizacija izdanja: Anamari Banjac, akademski slikar.

Beogradska šaka

Prva intenzivnija istraživanja na polju robotike u Srbiji počela su šezdesetih godina na Institutu Mihajlo Pupin, gde je začeta takozvana Beogradska škola robotike. Profesori ETF-a u Beogradu Rajko Tomović i Miodrag Rakić, započeli su 1963. pionirski rad na izradi veštačke šake. Iste godine, na Institutu su konstruisali model prve na svetu protetičke robotske šake sa eksternim napajanjem. Šaka je imala pet prstiju, mikroelektrično upravljanje i senzorsku povratnu spregu. Omogućavala je hvatanje predmeta savijenim i opruženim prstima. Ovaj model multifunkcionalne spoljašnje ručne proteze poznat je u svetu kao Beogradska šaka.

To je bila prva aktivna veštačka ruka nalik ruci čoveka, sa četiri prsta i palcem u veličini ljudske ruke. Na vrhovima prstiju bili su integrisani senzori pritiska, a šaka je bila povezana sa podlakticom zglobom koji je omogućavao pronaciju i supinaciju. Upravljanje je projektovano korišćenjem heuristike stečene pokušajima oponašanja ljudskog hvatanja, a upravljački algoritam je primenio princip prilagođavanja oblika ruke predmetu koji se hvata, i to tako što je maksimalno povećao dodirnu površinu između predmeta i ruke. Samopodešavanje oblika ruke je bilo moguće zbog primene inteligentne mehanike koja je savijala ili ispravljala sve prste i to koristeći samo jedan elektromotor. Кontroler je pokrenuo savijanje prstiju prateći voljnu komandu korisnika, a kad su vrhovi prstiju dodirnuli predmet mehanizam u šaci je nastavio savijanje pojedinih zglobova do trenutka izjednačenja pritisaka na vrhovima prstiju. Ova aktivnost se odvijala bez nadzora i aktivnosti korisnika veštačke ruke.

Samopodešavanje je omogućilo palmarni, lateralni i precizni hvat. Iako nije bila u upotrebi kao ortopedsko pomagalo, Beogradska šaka je značajna jer je tokom daljih istraživanja uticala na razvoj robotskih ruku u svetu. Razvijajući nove verzije, na poboljšanju njene adaptivnosti radio je tim inženjera iz Instituta. Rad na robotskoj šaci intenzivirao je aktivnosti u oblasti robotike u Institutu Mihajlo Pupin, pa je 1967. godine osnovana Laboratorija za robotiku, prva u Jugoistočnoj Evropi.

Stručna saradnja: Ivan Stanić, kustos Muzeja nauke i tehnike, Beograd i akademik prof. dr Dejan Popović, Srpska akademija nauka i umetnosti

Umetnička realizacija izdanja: mr Boban Savić, akademski slikar

Ljubomir Кlerić (1844 – 1910)

Ljubomir Кlerić (rođ. Julius Clery, Subotica 29.6.1844 – Beograd 21.1.1910), rudarski inženjer, geolog, naučnik, konstruktor, pronalazač, utemeljitelj srpske škole mehanike i mašinstva, univerzitetski profesor, član Srpskog učenog društa, Srpske kraljevske akademije (danas SANU), Mađarske akademije nauka, predlagač Nikole Tesle za člana Srpske kraljevske akademije, učesnik u Srpsko–turskim ratovima, ministar prosvete i privrede, državni savetnik, dekan Tehničkog fakulteta Velike škole u Beogradu, član Кomisije za formiranje Univerziteta u Beogradu itd.

Osnovno obrazovanje stekao u Subotici, gimnazijsko u Beogradu, a posle druge godine na Velikoj školi, upućen je na studije rudarskog inženjerstva u Frajberg. Tokom studija jedan semestar izučavao mašinstvo na Politehnici u Cirihu. Usavršavo se na Rudarskoj akademiji u Berlinu.

Svestrano i vrhunski obrazovan rudarski inženjer, velikan srpske nauke, Кlerić pripada stvaraocima koji u inženjerskoj nauci otvaraju i grade nove puteve. Njagovo naučno i stručno delo u rudarstvu, geologiji, mašinstvu, matematici, mehanici, telemetriji i analognom računarstvu to potvrđuje.

Istraživao je ležište žive i otvorio rudnik na Avali, istraživao stanja rudišta na Venčacu, Rudniku i Кosmaju, geološke uslove na trasi železničke pruge Ćuprija – Aleksinac, ležište gvožđa kod Orana u Africi. U ime Vlade Srbije, u Budimpešti je kontrolisao projekat i ispitivanja kvaliteta kamena za gradnju Savskog mosta.

Кonstruktor je mašine za bušenje tla, patrone za miniranje, podvodne mine, traktoriografa, telemetra, polarnog pantografa, instrumenta za crtanje linija drugog reda. Na Velikoj školi je biran za profesora za predmet Mehanika i nauka o mašinama, a podelom predmeta preuzeo je Teorijsku mehaniku. Osnovao je i dve katedre na Velikoj školi: za nacrtnu geometriju sa projektivnom geometrijom i grafostatikom i za građevinu na suvu i vodi.

Autor je brojnih naučnih radova i rasprava, udžbenika Teorijska mehanika (tri knjige, 1317 str.) i dve monografije: Sadašnji rezultati u kinematici i Traktoriograf. Za ratne zasluge odlikovan Medaljom za hrabrost i Takovskim krstom. Nosilac je Leopoldovog ordena Кraljevine Belgije.

Stručna saradnja: akademik prof. dr Slobodan Vujić, Rudarski institut Beograd.

Umetnička realizacija izdanja: mr Boban Savić, akademski slikar.

Tvrđava Golubac

Srednjovekovna tvrđava Golubac nalazi se na desnoj obali Dunava, na strateški izuzetno važnom mestu − stenovitom grebenu sa koga se mogao kontrolisati vodeni put kroz Đerdapsku klisuru. U pisanim izvorima prvi put se pominje 1335. godine, kada je bila u ugarskim rukama. Кao pogranično utvrđenje Golubac je imao veoma burnu istoriju i bio je u posedu Srba, Ugara i Turaka.

Tvrđavu čine tri odvojene celine, nastajale u dužem vremenskom periodu i u više građevinskih faza. Najstarija je manje srednjovekovno utvrđenje na vrhu stenovitog grebena, sa visokim kulama pravougaone osnove. U jednoj od njih nalazi se kapela prilagođena pravoslavnom bogosluženju, zbog čega se pretpostavlja da je utvrđenje podignuto u vreme srpske vlasti. Кrajem XIV, ili početkom XV veka tvrđava se spustila i na priobalni prostor. Tu je, smeštena na najbezbednijem mestu uz samu stenu, izgrađena palata iz čije se sale pružao pogled na Dunav. Radi obezbeđenja šireg prostora, u sledećoj fazi tvrđava je proširena na zapad dodatnim bedemima i kulama, ispred kojih je prokopan rov. Tako je dobijen spoljašnji odbrambeni sistem. Кao i stariji delovi utvrđenja, nove kule i bedemi su bili izgrađeni za borbu hladnim oružjem. U poslednjoj značanoj graditeljskoj fazi, krajem XV veka nakon što su Golubac zaposeli Turci, kule spoljnog utvrđenja su obzidane. To im je dalo novu zaobljenu, ili poligonalnu formu. Ova ojačanja su izvedena da bi se povećala otpornost kula na vatreno oružje. Tada je podignuta i niska poligonalna kula, isturena ka Dunavu, u kojoj su na dve etaže bili smešteni topovi, te je tako tvrđava prilagođena novom načinu ratovanja.

Zapadno od utvrđenja nalazilo se naselje u kome se, sudeći po likovnim izvorima, nalazila crkva. U vreme turske vlasti, u predgrađu su podignuti džamija i hamam.

Stručna saradnja: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture – Beograd;

Turistička organizacija Golubac

Grafička obrada izdanja: Anamari Banjac, akademski slikar

Prvi poštanski žig u Srbiji

Prvi korak u cilju uspostavljanja poštanske službe je bio ukaz Kneza Miloša 1835, kojim je Jakov Jakšić postao nadziratelj svih pošta u Srbiji, sa zadatkom da organizuje i uredi pošte, kao i da njima upravlja. Rad pošte je bio u okviru Popečiteljstva unutrašnjih dela. Praktično uspostavljanje javnog poštanskog saobraćaja nastalo je bez odgovarajućeg zakonskog pravnog akta, korišćenjem postojeće menzulansko-glasničke mreže.

Redovan javni poštanski saobraćaj u Srbiji je zvanično počeo otvaranjem prve pošte u Beogradu, 25. maja 1840. (po julijanskom kalendaru). Upravo je toga dana na pismu prvi put upotrebljen žig u funkciji poštanskog saobraćaja u Srbiji – ravan žig Beograd u pravougaonom okviru, crne boje, tzv „uokvireni Beograd”. Ovaj žig je korišćen samo ovog dana, da bi već 29. maja 1840. bio u upotrebi drugi žig, bez pravougaonog okvira.

Popečiteljstvo unutrašnjih dela je istog dana pismom obavestilo ruski, austrijski i francuski konzulat da je u Beogradu „pošta ustrojena”. Sličnu vest su objavile i „Novine serbske” 1. juna 1840. Navedeno je da je otprema pisama ka unutrašnjosti predviđena dva puta nedeljno: sredom i subotom. Posebno je naglašeno da će pošta primati sva pisma, kako zvanična tako i privatna. Pošta je bila smeštena u zdanju na Kalemegdanu, u kome se nalazila praviteljstvujuća menzulana – prostor preko puta današnje Biblioteke grada Beograda, gde se nalazi zgrada Fakulteta likovnih umetnosti.

Ubrzo su otvorene i pošte u Kragujevcu, Valjevu, Loznici, Šapcu, Požarevcu... S obzirom na to da je žig „uokvireni Beograd” prvi žig koji je upotrebljen u poštanskom sistemu Kneževine Srbije, kao i na okolnost da je bio u upotrebi samo 25. maja 1840, njegov značaj prevazilazi okvire srpske filatelije.

Stručna saradnja: mr Vladimir Milić, dipl. inž. el.

Umetnička obrada izdanja: Marija Vlahović, akademski grafičar.

Obeležavanje Dana pobede nad fašizmom, 9. maja, dana kapitulacije nacističke Nemačke u Drugom svetskom ratu, prilika je da se podsetimo na veliki doprinos koji je Srbija dala pobedi nad fašizmom i ogromne žrtve koje je u toj borbi podnela.

U čast žrtava u Drugom svetskom ratu od 2007. godine organizuje se manifestacija Besmrtni puk - šetnja u kojoj potomci boraca nose fotografije predaka kao znak zahvalnosti i sećanja na slavne heroje koji su prolili krv za odbranu otadžbine i postali besmrtni. Manifestacija je značajna za očuvanje i prenošenje slobodarske tradicije na buduće naraštaje iz zemalja saveznica, učesnica borbe protiv fašizma.

Besmrtni puk je prvi put organizovan u ruskom gradu Tjumenu kada se šetalo pod sloganom Parada pobednika. Godine 2013. proširila se na 120 ruskih gradova, a godinu dana kasnije, žitelji pet stotina gradova u sedam zemalja sveta izašli su na ulice sa fotografijama svojih predaka, učesnika Drugog svetskog rata na strani antihitlerovske koalicije.

Od 2019. godine Besmrtni puk je državni događaj u Srbiji koji će se obeležavati svake godine na Dan pobede – 9. maja.

Dužnost Vlade Srbije i svih građana jeste da buduće generacije učimo o važnosti ovog datuma i potrebi negovanja tradicije i sećanja na heroje borbe za oslobođenje otadžbine u Drugom svetskom ratu.

Na inicijativu predsednika Republike Aleksandra Vučića, u čast obeležavanja 75 godina od pobede u Drugom svetskom ratu, Pošta Srbije izdaje prigodnu poštansku marku i prigodan koverat prvog dana.

Stručna saradnja: Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja.

Za stvaranje moderne srpske države i očuvanje njene nezavisnosti, od posebnog značaja bilo je ustanovljavanje vojske, koje je započelo osnivanjem Garde, na Đurđevdan 1830. godine, po odluci vrhovnog kneza Srbije Miloša Obrenovića. U tadašnjem prestonom gradu Požarevcu, tim činom je potvrđeno „očuvanje prava na oružje“, koje je izboreno srpskim ustaničkim bojevima protiv Turaka. Zato Miloševa Garda, kao prva jedinica srpske vojske, simbolično naznačava i postojanje srpske države. Obeležavajući ove godine 190. godišnjicu svoga postojanja, današnja Garda je izraz tog kontinuiteta, i kao profesionalni vojnički sastav višestruko doprinosi da se Vojsci Srbije kao instituciji države najviše veruje.

Garda je bila upečatljiv vojnički i državni simbol na krunisanju kralja Petra Prvog Karađorđevića, 1904. godine, a tokom I svetskog rata njegova neposredna zaštita i moralni uzor srpskog vojnika. Jedva oporavljeni, gardisti su uključeni u odlučujuće operacije u proboju Solunskog fronta i svojim borbenim držanjem bili uzor svakom srpskom vojniku.

Tokom II svetskog rata deo oficira Garde pridružio se pokretu Jugoslovenske vojske u otadžbini, a drugi Narodnooslobodilačkim partizanskim odredima. Potom je od pratećih jedinica Vrhovnog štaba NOVJ obrazovana Garda JNA, koja je, tokom vremena, transformišući se u skladu sa zahtevima i potrebama nove države, od 1948. imala i mornaričke odrede na Jadranu i Dunavu, kada je dostigla i svoju najveću brojnost. Deleći sudbinu naroda i države, i Garda se preoblikovala i transformisala, pa je tako, u novembru 2006. godine, dotadašnja Gardijska brigada preformirana u Gardu Vojske Srbije.

Jedan od karakterističnih simbola Garde je i njen reprezentativni vojni orkestar, koji postoji još od 1831. godine. Danas je to i svojevrsna ustanova kulture, čiji je prepoznatljiv simbol veličanstveni „Marš na Drinu“, koji je komponovao načelnik orkestra Kraljeve Garde Stanislav Binički.

Motiv na koverti: Konjički oficir Kraljeve garde u svečanoj uniformi, akvarel Žorža Skota iz 1929. (Fond Kraljevski Dvor).

Stručna saradnja: Garda Vojske Srbije.

Grafička obrada izdanja: Nadežda Skočajić, akademski grafičar.

Tokom istorije, svaka jaka i dobro organizovana država imala je razvijenu mrežu za komunikacije i transport. Otomanska imperija, u čijem sastavu je bila Srbija, imala je mrežu koju su činili tatari – jahači, sa velikim brojem konja, menzulana, hanova i karavansaraja.

Pored tatara, državne objave i naredbe, od 17. veka, prenosili su i pešaci – sahije, posebno na kraćim udaljenostima i na onim terenima koji su mogli brže da se pređu peške, nego na konjima. Sahije su bili izdržljivi, vižljasti ljudi, opremljeni naoružanjem, obučeni u praktičnu odeću, a kao znak raspoznavanja, nosili su praporce, ispod levog kolena. Njima su najavljivali ulazak u naseljeno mesto, a zvončići su im pomagali i da održe određeni ritam pešačenja.

Vremenom su počeli da prenose i privatna pisma i manje pakete, za određenu nadoknadu, a u mesta u koja su dolazili, prenosili su i vesti – abere o skorašnjim događajima, vašarima, cenama, zarazama, svemu onome što je bilo bitno za svakodnevnicu ljudi toga doba.

Posle Drugog srpskog ustanka, kada je bilo potrebno da se vesti prenesu pešice, brzo – štafetno i na kraćim relacijama, knez Miloš je koristio svoje tatare. Tatari, sahije, a kasnije i poštari koji su putovali na kočijama, koristili su dobro razvijenu i uhodanu menzulansku mrežu na četiri glavna putna pravca (Beograd – Radujevac, Beograd – Aleksinac, Beograd – Mokra Gora i Beograd – Loznica). Ova mreža bila je organizovana na Savi i Dunavu, a skele i čamci, a kasnije i brodovi, činili su važnu kariku u brzom i sigurnom prenosu pošte.

Stručna saradnja: Ljiljana Đorđević, viši kustos, PTT muzej, Beograd.

Umetnička obrada izdanja: mr Boban Savić, akademski slikar.

Biljke su jedan od najvažnijih faktora za opstanak života na zemlji. Kao izvor kiseonika, sirovina i hrane za ljude i živi svet, ali i sredina za skrivanje, razmnožavanje i razviće mnogih životinjskih vrsta, biljke predstavljaju neizostavan deo, kako vodenih, tako i kopnenih ekosistema.

Zdravlje biljaka je pod konstantnim uticajem mnogih biotičkih i abiotičkih faktora, sa rastućim negativnim trendom. Značajan deo negativnih uticaja su prirodnog porekla (bolesti, štetočine, prirodne katastrofe), međutim zdravlje biljaka je najviše narušeno pod antropogenim uticajem. Intenzivna međunarodna trgovina i transport biljaka i biljnih proizvoda, uz kretanje ljudi, višestruko su doprineli globalnom širenju postojećih, kao i introdukciji novih bolesti i štetočina. Mnogi od ovih štetnih organizama su invazivne prirode i dovode do epidemijskih pojava i katastrofalnih gubitaka po zdravlje bilja na širem području, u relativno kratkom vremenskom periodu. Uz to, klimatske promene su značajno ugrozile zdravlje i diverzitet biljnog sveta, narušavajući mnoge prirodne ekosisteme, ali i smanjujući prinose i nanoseći velike štete proizvodnji hrane. To je od naročitog značaja za zemlje u razvoju i tzv. zemlje trećeg sveta, koje su suočene sa problemom siromaštva i gladi.

Zaštita zdravlja biljaka je glavni preduslov za sigurnu budućnost na planeti. S aspekta zdrave životne sredine i očuvanja biodiverziteta, neophodno je osvestiti ljude o široj primeni neinvazivnih ekoloških metoda očuvanja zdravlja biljaka. S ekonomskog i društvenog aspekta, zaštita zdravlja biljaka kroz održivu poljoprivrednu proizvodnju će obezbediti osnovne izvore hrane, ali i doprineti suzbijanju siromaštva i unapređenju kvaliteta životnog standarda, kroz razvijanje lokalne i regionalne ekonomije i tržišta.

Stručna saradnja: dr Milana Mitrović, naučni savetnik, Institut za zaštitu bilja i životnu sredinu.

Umetnička realizacija izdanja: Nadežda Skočajić, akademski grafičar.

100 godina Sportskog društva „RADNIČKI”

Sportsko društvo „Radnički” osnovano je 20. aprila 1920. godine kao Beogradski radnički sport klub – BRSK. Do Drugog svetskog rata i tokom rata imao je važnu revolucionarnu ulogu. U njegovim redovima su bila i četvorica od legendarnih Sedam sekretara SKOJ-a, stradalih u vreme Obznane, a još trojica pre toga. Iz njegovih redova poteklo je deset boraca Španskog građanskog rata i 18 narodnih heroja. U antifašističkoj borbi tokom Drugog svetskog rata, stradalo je 117 članova „Radničkog”.

Matica sportskog društva je bio fudbalski klub, kom su se prvo pridružile hazenašice (preteča ženskog rukometa), pa rvači, bokseri, šahisti i važna kulturno-prosvetna sekcija. Većina članova sportskog društva rat provodi u partizanima i ilegalnom pokretu.

Nakon rata, „Radnički” je prvo sportsko društvo koje obnavlja rad, neposredno po oslobođenju Beograda, u novembru 1944. Uz predratne klubove dolaze i košarkaši, planinari, rukometaši, odbojkaši, ragbisti, kuglaši, džudisti, kasnije i karatisti, gimnastičarke, atletičari, strelci, kik-bokseri. U svim tim sportovima, „Radnički” ima velikih uspeha. Njegovi pojedini klubovi osvojili su 40 ekipnih titula prvaka države. Najveće uspehe ostvaruje ženska rukometna ekipa koja po tri puta osvaja Kup evropskih šampionki i Kup pobednika kupova Evrope. Sportisti „Radničkog” osvojili su 14 olimpijskih medalja, 32 na svetskim i 42 na evropskim prvenstvima. „Radnički” je bio i ostao rasadnik iz koga su potekli najuspešniji treneri i sportski radnici, ali i škola života kroz koju su, negujući duh „Romantičara sa Crvenog krsta”, mnogi uz sport završavali fakultete, doktorirali i postajali univerzitetski profesori.

Sportsko društvo „Radnički” je 1975. odlikovano Ordenom zasluga za narod sa srebrnim zracima, 1979. godine Ordenom bratstva i jedinstva sa srebrnim vencem, Ordenom Nemanje 2000. godine, a 15.02.2020. odlikovano je Sretenjskim ordenom prvog stepena.

75 godina Jugoslovenskog SPORTSKOG DRUŠTVA „PARTIZAN“

Jugoslovensko sportsko društvo „Partizan” osnovali su pobednici nad fašizmom – partizani, po ugledu na srodne sportske uzore u drugim zemljama. Na prvom posleratnom svearmijskom prvenstvu, leta 1945. godine, rođena je ideja da se, pod okriljem Armije, najpre formira fudbalski klub. Nedugo zatim, 4. oktobra iste godine, pri današnjem Domu Vojske u Beogradu osnovan je „Partizan”, kao Fiskulturno društvo Centralnog doma Jugoslovenske armije.

U okviru Društva formirane su fudbalska, košarkaška, atletska, odbojkaška i šahovska sekcija koje su, vremenom, pridruživanjem novih sportskih grana prerastale u klubove, kojih Partizanova porodica danas broji 24.

Ostalo je zabeleženo da su prvi nastup imali fudbaleri, 6. oktobra 1945. godine, na utakmici protiv selekcije Zemuna, u kojoj je „Partizan” pobedio 4:2.

Godine 1953. „Partizan” prestaje da bude organizaciono vezan za Armiju i postaje civilno sportsko udruženje. Rezultati Partizanovih sportista neprestano nadmašuju i najsmelije snove njegovih osnivača. Brojne titule klupskih prvaka Evrope, olimpijske medalje, svetska i evropska odličja, naslovi ekipnih i pojedinačnih prvaka države i osvajača kupova, čine u svetu JSD „Partizan” jednim od najuspešnijih sportskih društava.

Pobedničkom energijom i emocijama usmerenim ka dostizanju najviših sportskih ciljeva, generacije Partizanovaca 75 godina pronose slavu osnivačkih crveno–plavih, današnjih crno–belih boja, kao i Jugoslavije i Srbije, na ponos svih koji njegovo ime u srcu nose i vole.

75 godina Sportskog društva „CRVENA ZVEZDA”

Sportsko društvo „Crvena zvezda” osnovano je 4. marta 1945. godine i od tadašnjih osam sekcija (fudbal, košarka, atletika, odbojka, plivanje, veslanje, stoni tenis, šah) danas se razvilo u izuzetnu sportsku porodicu od 36 klubova (fudbalski, košarkaški, odbojkaški, vaterpolo, džudo, rukometni, atletski, teniski, veslački, ženski košar-kaški, streljački, mačevalački, stonoteniski, hokejaški, plivački, šahovski, ženski vaterpolo, bokserski, Crvena zvezda Ginis, kik boks, karate, biciklistički, kuglaški, auto i karting, bridž, tekvondo, ragbi liga, beogradski ragbi, klub dizača tegova, bodi bilding, ženski rukometni, klub malog fudbala, skijaški, ženski fudbalski, rvački i golf). Sportsko društvo „Crvena zvezda” u pravom smislu te reči danas predstavlja jedan od najpoznatijih sportskih brendova, cenjeno i prepoznatljivo ime u svetu sporta. Od svog osnivanja „Crvenu zvezdu” je pratio kult velike sportske porodice sa harizmom i uspešnim rezultatima. Sportisti i klubovi SD „Crvena zvezda” su u prethodnih 75 godina predstavljali pravi primer dobre i skladne organizacije sa najvećim brojem navijača u ovom delu Evrope.

Klubovi SD „Crvena zvezda” su, od osnivanja do januara 2020. godine, osvojili 714 trofeja. Bili su 482 puta šampioni države, 200 puta pobednici Nacionalnog kupa, osvojili su 8 titula šampiona Evrope, 12 titula šampiona u Evropskim takmičenjima, 3 titule šampiona sveta i 9 titula Nacionalnog Super kupa.

Uspesi sa kojima se ponosimo su titule prvaka Sveta i Evrope u fudbalu 1991. godine, titula šampiona Evrope košarkašica 1979. godine, pehar Kupa pobednika kupova košarkaša 1974. godine, titula šampiona Evrope vaterpolista 2013. godine, titula šampiona Evrope atletičara 1989. godine, kao i nebrojeni uspesi i medalje naših Jasne Šekarić, Nemanje Majdova, Nenada Stekića, Zorana Manojlovića, Dragana Jovanovića, Diane Dabetić...

Stručna saradnja: SD „Radnički”, JSD „Partizan” i SD „Crvena zvezda”.

Grafička realizacija izdanja: Jakša Vlahović, akademski grafičar.

Radio Studio B je 1. aprila 1970. godine osnovala grupa novinara dnevnog lista „Borba”, kao prvu stanicu izvan sistema državnih elektronskih medija. Emitovanje programa počelo je tačno u 13 časova. Uređivačka politika je bila potpuno revolucionarna za to vreme – gradski radio sa mnogo muzike i maksimalno tri minuta govora između dve muzičke numere. Novinari i voditelji u studio su uneli „semafor” koji je uključivao „crveno” svaka tri minuta. Niko, čak ni najugledniji gosti poput gradonačelnika Beograda, nije mogao da govori duže od tri minuta odjednom.

Već 1971. godine pokrenut je i Drugi program na srednjim talasima i to prevashodno muzički, sa vestima na svaki sat. Кasnije je po-krenut i Treći program, sa isključivo klasičnom muzikom, a osno-vani su i produkcija gramofonskih ploča i produkcija TV reklama. Кao osnivači, ostaće upamćeni Dragan Marković, novinar dnevnika „Borba”, Slobodan Glumac, direktor dnevnika „Borba” i Nebojša – Bata Tomašević, direktor „Jugoslovenske revije”.

Studio B je 28. marta 1990. pokušao da emituje i TV program, ali su vlasti, nezadovoljne uređivačkom politikom, isključile predajnik. Ipak, prva nezavisna TV stanica na Balkanu počela je da radi već nekoliko meseci kasnije, u novembru 1990. godine. Ostalo je istorija.

Stručna saradnja: Studio B

Grafička realizacija izdanja: Marija Vlahović, akademski grafičar

Predeo izuzetnih odlika „Kulturni predeo Tršić – Tronoša”

Prostire se na teritoriji od 1802,57 ha. Prirodne vrednosti područja čine očuvani kompleksi autohtonih sladunovo–cerovih i drugih šuma dok je, od ukupno 145 vrsta biljaka i životinja, 83 zaštićeno, a 62 pripadaju kategoriji strogo zaštićenih.

Priobalni pojas vodotokova je stanište vodozemaca i gmizavaca sa 11 zaštićenih vrsta. Od faune ptica izdvaja se prisustvo srednjeg detlića (Dendrocopos medius), rusog svračka (Lanius collurio) i vinogradarske strnadice (Emberiza hortulana), kao vrsta od međunarodnog značaja. U fauni sisara zabeleženo je 52 vrste, a fauna slepih miševa predstavljena je sa 18 strogo zaštićenih vrsta. Na osnovu studije zaštite Zavoda za zaštitu prirode Srbije za područje „Kulturni predeo Tršić – Tronoša”, Vlada Republike Srbije donela je 2019. Uredbu o proglašenju Predela izuzetnih odlika „Kulturni predeo Tršić – Tronoša”, kako bi se očuvala nepokretna kulturna dobra, prirodne vrednosti, specifična konfiguracija terena i regionalna različitost karaktera predela, a zbog jedinstvenog spoja prirodnih i stvorenih vrednosti.

Dragan Cvijić, prostorni planer, Zavod za zaštitu prirode Srbije

Predeo izuzetnih odlika „Vardenik – Strešer”

Nalazi se u jugoistočnoj Srbiji, u okviru područja Vlasine i Krajišta, najvećim delom obuhvata planinu Vardenik sa najvišim vrhom Veliki Strešer (1876 m). Reljef planine Vardenik nastao je u dugom vremenskom razdoblju pod uticajem složenih geoloških i geomorfoloških procesa. Floru područja odlikuje velika biološka raznovrsnost sa ukupno 414 biljnih vrsta. Ovaj mali prostor nastanjuje 12,3% ukupne flore Srbije, pri čemu 10% čine endemični taksoni. Područje karakteriše prisustvo 54 drvenaste i žbunaste vrste od kojih je osam u statusu „zaštićena vrsta”: mečja leska (Corylus colurna), breza (Betula pendula), kleka (Juniperus communis), divlja ruža (Rosa canina), sitnolisna lipa (Tilia cordata), beli glog (Crataegus monogyna), dren (Cornus mas) i klokočika (Staphylea pinnata). Ihtiofauna područja je zadržala visok nivo autohtonosti, a značajno je i prisustvo potočne pastrmke. Ovaj predeo je međunarodno značajno područje za biljke (IPA), međunarodno značajno područje za ptice (IBA) i odabrano područje za dnevne leptire (PBA).

mr Danko Jović, biolog i Ana Petković, inž. šumarstva, Zavod za zaštitu prirode Srbije.

Umetnička realizacija izdanja: Miroslav Nikolić.

Kruševac

Kruševac je grad izuzetno bogatog kulturno-istorijskog nasleđa. Istorija je u ovom gradu počela da se ispisuje davne 1371, kada je knez Lazar sagradio Kruševac, odabravši ga za svoju prestonicu.

U okviru kompleksa Lazarevog grada, nalazi se crkva Lazarica, koju je knez Lazar posvetio Arhiđakonu i Prvomučeniku Stefanu – zaštitniku dinastije Nemanjića, a u slavu svog prvorođenog sina Stefana. Tu se srpska vojska pričestila pred odlazak u Kosovski boj. Nedaleko odatle, na Trgu despota Stefana, 2018. je postavljen spomenik kneginji Milici, delo akademskog vajara Zorana Ivanovića.

U Kruševcu je i jedno od najlepših arhitektonskih ostvarenja s početka XX veka, zgrada Načelstva, sa svojom raskošnom unutrašnjošću. Mozaički kompleks U slavu Kruševca, delo Mladena Srbinovića, inspirisan srednjevekovnom istorijom Srbije, koji krasi prostorije Načelstva, čine zidni i podni mozaici, vitraži i lunete u plafonskim nišama.

U jednu od najstarijih građevina u Kruševcu ubraja se i Kuća Simića, građena pre 1833, poznata kao mesto gde je dogovorena knez Miletina buna. Centrom Kruševca dominira Spomenik kosovskim junacima – simbol grada, delo vajara Đorđa Jovanovića koji je na Svetskoj izložbi u Parizu 1900. nagrađen Zlatnom medaljom I reda. Na južnoj periferiji prostire se Slobodište, spomenički kompleks streljanima iz Kruševca i okoline u II svetskom ratu. U neposrednoj okolini grada nalazi se i planina Jastrebac, čiji najviši vrhovi Đulica (1491m) i Pogled (1481m), predstavljaju prirodnu granicu između Toplice i Pomoravlja.

Ribarska banja kod Kruševca spada u prve srpske banje, a zbog brojnih poseta krunisanih glava, i danas je nazivaju kraljevskom. Njen najčešći gost bio je kralj Petar I koji je tu nalazio leka svojoj kostobolji.

Grad Kruševac je član Međunarodne asocijacije gradova „Vesnika mira“ i jedini grad na svetu nosilac priznanja „Vesnika mira“ i „Medalje mira“. U Kruševcu je podignut i Spomenik miru, jedinstven u svetu.

Motivi:

Na marki: Spomenik kosovskim junacima; na vinjeti i kovertu: crkva Lazarica; na maksimum karti: spomenik knezu Lazaru.

Stručna saradnja: Turistička organizacija grada Kruševca.

Umetnička realizacija izdanja: Anamari Banjac, akademski slikar.

Čačak

Čačak je grad koji se svrstava među veće gradove u Srbiji, sa prepoznatljivom arhitekturom i bogatim spomeničkim nasleđem. U gradu Čačku se nalaze brojni spomenici kulture, sakralni ob-jekti i ustanove kulture od nacionalnog značaja – Narodni muzej, Hram Vaznesenja Hristovog iz XII veka, Umetnička galerija „Nadežda Petrović”. Poznati arheološki lokaliteti i kulturno-istorijski spomenici u Čačku su Rimske terme, Memorijalni kompleks na brdu Ljubiću, Spomenik ratnicima Prvog svetskog rata – Četiri vere. Na teritoriji grada Čačka nalaze se zanimljive i atraktivne turističke destinacije: Ovčarsko-kablarska klisura – predeo izuzetnih odlika, područje sa reljefom koga karakterišu predeli bogati rečnim tokovima, jezerima i raznovrsnom florom i faunom, manastirima iz srednjeg veka, termo-mineralnim izvorima Ovčar banje. Upečatljivi masivi Ovčara i Kablara kroz koje teče reka Za-padna Morava praveći meandre, prepoznatljivi su simboli ovog područja. Atomska banja Gornja Trepča, biser zdravstvenog turizma Srbije, jedna od glavnih destinacija zdravstvenog turizma u Srbiji, nalazi se u okolini Čačka. Grad poznat po izuzetnoj gastronomskoj ponudi, brojnim ugostiteljskim objektima i kvalitetnim smeštajnim kapacitetima, Čačak je mesto održavanja velikog broja manifestacija tokom godine. Čačak je poznat i kao grad sporta, posebno košarke, sa velikim brojem organizovanih sportskih događaja tokom cele godine. Grad Čačak sa svojom okolinom ima bogato kulturno-istorijsko nasleđe i brojne prirodne resurse, zbog čega je jedna od najatraktivnijih destinacija u turističkoj regiji Zapadna Srbija.

Motivi: Na marki: Trg sa fontanom; na vinjeti i kovertu: Hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg; na maksimum karti: spomenik Nadeždi Petrović.

Stručna saradnja: Turistička organizacija grada Čačka Umetnička realizacija izdanja: Anamari Banjac, akademski slikar.

Momčilo Momo Kapor (8. april 1937 – 3. mart 2010)

Momčilo Momo Kapor (8. april 1937 – 3. mart 2010) rođen je u Sarajevu i sa kraćim prekidima u Beogradu je živeo od svoje devete godine. Diplomirao je slikarstvo 1961. godine na beogradskoj Akademiji likovnih umetnosti u klasi Nedeljka Gvozdenovića. U književni život glavnog grada ušao je početkom šezdesetih godina prošlog veka i od tada je objavio više od pedeset knjiga – romana, kratkih priča, putopisa i umetničkih monografija, kao i veliki broj dela koja su izvođena u pozorištima, na radiju i televiziji. Od ostalih beogradskih pisaca razlikovao se i po tome što je sam ilustrovao svoje knjige, negujući poseban, lirski crtački stil. Svoje slike izlagao je u galerijama i muzejima Beograda, Novog Sada, Zrenjanina, Zagreba, Njujorka, Bostona, Ženeve, Brisela, Udina, Frankfurta, Karakasa, Londona, Pariza. Kritičari i teoretičari književnosti smatraju ga jednim od rodonačelnika „džins – proze“ kod nas, ističući njegovo majstorstvo u vladanju kratkim literarnim formama. Autor je romana „Foliranti“, „Provincijalac“, „Ada“, „Zoe“, „Zelena čoja Montenegra“, „Sarajevske trilogije (Poslednji let za Sarajevo, Hronika izgubljenog grada i Čuvar adrese)“, „Ivana“, „Konte“, „Dosije Šlomović“, „Ispovesti“, „Putopis kroz biografiju“, „Kako postati pisac“ i mnogih drugih. „Halo Beograd“, „Magija Beograda“ i „Vodič kroz srpski mentalitet“ su zapisi o Beograđanima, njihovom gradu i životu u njemu. Njegove priče i novele sabrane su u više zbirki: „Smrt ne boli“, „Ona i off priče“, „101 priča“, „Najbolje godine i druge priče“. Momo Kapor je i autor velikog broja dokumentarnih filmova i televizijskih emisija, a po njegovim scenarijima snimljeno je nekoliko dugometražnih igranih filmova. Njegova dela prevođena su na francuski, nemački, poljski, češki, mađarski i švedski jezik. Bio je redovan član Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske.

Motiv na marki: „Autoportret“ (2000, crtež, pero); motiv na vinjeti: „Portret Liki“ (1982, crtež, olovka); motiv na kovertu: „Beograd na šeširu“ (2006, crtež, pero); motiv na žigu: „Devojka sa ružom“ (1996, crtež, pero).

Stručna saradnja: Zadužbina „Momčilo Momo Kapor“.

Grafička realizacija izdanja: Jakša Vlahović, akademski grafičar.

Na teritoriji Srbije, od Starog veka pa sve do XIX, uvek je bila organizovana mreža objekata i ljudstva za prenos pisama, za potrebe državnih administracija. Međutim, građani tih država nisu mogli ovu mrežu da koriste za svoje privatne potrebe. U Sretenjskom ustavu (1835) i u Ustavu iz 1839. dato je u zadatak Ministarstvu unutrašnjih dela da u Srbiji osnuje javni poštanski saobraćaj. Ministarstvo je angažovalo svoj poslovni prostor i svoje činovnike da se u Beogradu 25. maja / 7. juna 1840. otvori prva pošta, a kasnije i druge pošte u Srbiji.

Upraviteljstvo poštansko, kao odeljenje u Ministarstvu unutrašnjih dela, imalo je u početku samo 17 činovnika, upravitelja pošta i 16 upravnika pošta u srpskim varošima. Bili su to pioniri velikog sistema koji je početkom 21. veka imao 17.000 zaposlenih, koji su se bavili poštanskim saobraćajem. U međuvremenu je srpska pošta bila prva ustanova u Srbiji, koja je 1891. obučila, a 1892. i zaposlila žene, prve poštanske činovnice.

Za 180 godina ovi ljudi su preneli na milijarde pošiljaka, a među njima su bili milioni pošiljaka iz oblasti kulture – knjige, časopisi, novine, gramofonske ploče i diskovi, filmske rolne, likovna dela... Srpska pošta je, još u početku, shvatila vrednost pismenosti, kulture uopšte, pa je prenos novina i knjiga za srpska čitališta i pojedince, od 1846. bio besplatan.

Mnogi znameniti građani Srbije su radili u Pošti – Đura Daničić, Milovan Glišić, Vojislav Ilić, Dragomir Brzak, Branislav Nušić, Todor Stefanović Vilovski...

Svojim kontinuiranim postojanjem Pošta Srbije predstavlja i potvrdu kontinuiteta moderne srpske države i pokazatelj tehnološkog napretka i modernih stremljenja Srbije – od štampanja prvih poštanskih maraka 1866, preko učešća u osnivanju Svetskog poštanskog saveza u Bernu 1874, uvođenja telegrafa 1855. i telefona 1883, osnivanja „Telekoma Srbija“ a.d. 1997, pa sve do otvaranja najsavremenijeg Regionalnog poštansko-logističkog centra „Beograd”, 2014, čime je postignut viši nivo kvaliteta postojećih usluga i uvođenje novih u domaćem i međunarodnom poštanskom saobraćaju, a pre svega u segmentu logističkih usluga i elektronske trgovine.

U 180. godinu Pošta Srbije ulazi ovenčana brojnim nagradama i priznanjima i nastavlja da deluje kao važan akter moderne nacionalne istorije Srbije.

JP „Pošta Srbije“

Umetnička obrada izdanja: Nadežda Skočajić, akademski grafičar.

Vaskrsna nedelja određuje dan godišnje proslave Hristovog vaskrsnuća. Datum nije fiksni, a izračunava se na osnovu astronomije, odnosno datuma punog Meseca koji je prethodio Hristovom vaskrsnuću 30. godine p. n. e.

Vaskrs je jedan od najvažnijih hrišćanskih praznika. To je dan večne radosti, dan kada je Hrist, Sin Božji, pobedio smrt. Činom vaskrsnuća Isus Hrist je dokazao svoje božanske moći i otvorio vrata večnog života, radosti i sreće koje možemo naći u veri našoj.

Na Vaskršnju nedelju zvona zvone na crkvama, a narod sa svojim sveštenikom obilazi oko crkve. Posle trećeg obilaska, staje se ispred crkve. Sveštenik nosi krst, sveću i kandilo i poje vaskršnju liturgiju. Vrata se otvaraju i narod ulazi u crkvu gde se liturgija nastavlja. Кada se završi, narod se pozdravlja rečima: „Hristos vaskrse”, „Vaistinu vaskrse”. Postoje mnogi običaji u vezi sa Vaskršnjom nedeljom, a onaj koji sigurno deca najviše vole je bojenje i darivanje jaja. Prvo jaje se boji u crveno i u mnogim delovima naše zemlje ovo jaje se zove „čuvarkuća” i čuva se cele godine, sve do narednog Vaskrsa.

Stručna saradnja: Muzej Srpske pravoslavne crkve u Beogradu

Umetnička obrada izdanja: Nadežda Skočajić, akademski grafičar.

Lunarni kalendar je zasnovan na ciklusima Mesečevih mena, mada većina lunarnih kalendara predstavlja u stvari lunisolarne kalendare. To znači da kalendarski meseci odgovaraju Mesečevim ciklusima ali se povremeno dodaju interkalarni meseci kako bi se ovi ciklusi usaglasili sa solarnom godinom. Među ovakvim kalendarima su kineski, hebrejski i hindu kalendari, kao i većina kalendarskih sistema korišćenih u antici. Lunarni kalendari se razlikuju po tome kojim danom počinje mesec. U kineskom kalendaru, prvi dan je astronomski određen konjunkcijom Sunca i Meseca u kineskoj časovnoj zoni.

Кineski zodijak spada u najstarije poznate astrološke sisteme. Sastoji se od 12 znakova od kojih svaki vlada jednom lunarnom godinom. Ovi znaci zodijaka nose nazive životinja (Pacov, Bivo, Tigar, Zec, Zmaj, Zmija, Кonj, Кoza, Majmun, Petao, Pas, Svinja). Pored osnovnih znakova, u kineskom horoskopu veoma su bitni i elementi: drvo, metal, voda, vatra i zemlja. Кineska astrologija zasnovana je na saznanjima starih astronoma i tradicionalnom kineskom kalendaru. Ona je takođe povezana i sa drevnim učenjima o tri harmonije – raj, zemlja i voda, učenjem vu ksing, jin i jang, pet planeta, 10 nebeskih tokova i 12 zemaljskih grana, itd.

U lunarnom horoskopu, 2020. je Godina Pacova i počinje u subotu, 25. januara. Osobe rođene u znaku Pacova su inteligentne, energične, sposobne da se prilagode svakoj situaciji i da s lakoćom rešavaju probleme. Urođeno samopouzdanje, šarm, naporan rad, disciplina i strastvena posvećenost daju ljudima rođenim u ovom znaku velike izglede da ostvare uspešnu karijeru, pa čak i da se obogate.

Prema lunarnom horoskopu, 2020. biće godina novih početaka. Godina Pacova biće snažna i prosperitetna za sve znakove Lunarnog horoskopa, pa bi trebalo pokazati odlučnost u ostvarivanju ciljeva, jer je godina Pacova odlična, kako za nove početke, tako i za razvoj i napredovanje uopšte.

Likovno rešenje: mr Boban Savić, akademski slikar.

U jeku zime 1915/1916. godine srpska vojska, u kleštima armija Centralnih sila prisiljena na povlačenje u pratnji mase naroda, na albanskim obalama Jadrana spasena je veličanstvenom humanitarno-vojnom operacijom italijanske Кraljevske ratne mornarice. Od 12. decembra 1915. pa do 29. februara 1916, italijanska mornarica je iz Albanije evakuisala 260.895 srpskih vojnika i izbeglica, 24.000 austrijskih vojnika – zarobljenika srpske vojske, 10.153 konja, 68 topova i 300.000 tona hrane i materijala. Sa vojskom i narodom su evakuisani i srpska vlada, parlament, crkva, vojni vrh, kralj, arhive, dragocenosti. Obavljeno je 248 plovidbi i upotrebljeno 350 lađa. Posle dugih godina iscrpljujućih rovovskih borbi u Velikom ratu, tek je srpska vojska uspela da probije Solunski front i da u nezadrživom napredovanju odluči pobedu Saveznika u Velikom ratu. Ali te vojske i te pobede ne bi bilo da, par godina ranije, na obalama Albanije, nije bilo italijanske Кraljevske mornarice da joj pruži ruku i preveze je do spasa. Evakuacija srpske vojske i naroda predstavlja preteču današnjih humanitarnih operacija i ostaje zabeležena kao najznačajnija i najsloženija operacija pružanja međunarodne pomoći i spasa svih vremena.

Prigodnim poštanskim markama koje se objavljuju na stogodišnjicu završetka Pariske mirovne konferencije, odajemo počast onima koji su vlastiti život položili da bi spasili stotine hiljada civila i vojnika. Ovo je najbolji način da se podseti na neizmernu tragediju rata iz koje su se rodile veličanstvene epizode solidarnosti i prijateljstva dva naroda.

Motivi na markama: 27 RSD – Medova: čekale su ih italijanske lađe; 40 RSD – Brindizi: NJ.К.V. princ Aleksandar od Srbije i NJ.E. Slobodan Jovanović se iskrcavaju. Prati ih NJ.E. vice-admiral Emanuel Кutineli Rendina; 54 RSD – Brindizi: iskrcavanje vojvode Radomira Putnika iz italijanske kontratorpiljerke; 70 RSD – Brindizi: iskrcavaju se srpski oficiri.

Motivi na vinjetama: 1 – Arta kod Valone: srpski ranjenici sa italijanskim lekarskim osobljem; 2 – Drač: ka brodovima Italije, brodovima spasa; 3 – Iskrcavanje srpskih izbeglica u jednoj italijanskoj luci; 4 – Bari: iskrcavanje srpskih ranjenika. Stručna saradnja: dr Mila Mihajlović, istoričar, autor projekta „Za srpsku vojsku – jedna zaboravljena priča“

Grafička obrada maraka: Jakša Vlahović, akademski grafičar